به گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، در کوچه پس کوچههای لالهزار که قدم بر میداریم، دیگر چیزی به جز لامپ و برق به چشم نمیخورد، منطقهی که روزگاری پاتوق هر روزه هنرمندان بود و اگر امکان دیدنشان روی صحنه تئاتر نبود، دستکم بازی آنها را روی پرده سینما میدیدند. روزگاری که بین سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۶ میگذشت. همان سالهایی که هنوز سینما فری و سینما تمدن مخروبه نشده بودند و در آن کار موکت انجام نمیدادند یا تلویزیون سینما پلازا را نخریده بود. سینماهایی که قدمت چندین ساله دارند و حالا یا سالهاست که تعطیل شدهاند یا تنها یک مخروبه از آنها باقی مانده است. به طور مثال در کنار سینمای پارس، مرکزی، حافظ، اروپا و سعدی، سینمای عصر جدید هم قرار است تغییر کاربری دهد و سینما نادر هم تخریب شده است.

اولین سینما در سال ۱۲۷۹خورشیدی و زمان مظفرالدین شاه قاجار ساخته شد. بعد از آن هم سینماهایی همچون «لیتوگراف» یا «سالن ناصریه» و چند سینمای دیگر ساخته شدند که در حال حاضر هیچ نام و نشانی از آنها باقی نمانده است. بعد از آن سالها به سال ۱۳۰۴ خورشیدی میرسیم. سالی که به نوعی نقطه شروع سینماسازی و توجه به این هنر در ایران به حساب میآید. اولین سینما هم در همان سال ۱۳۰۴ و در خیابان لالهزار ساخته شد که نامش «البرز» بود. سینمایی که در حال حاضر تنها یک تابلو و یک سالن مخروبه از آن باقی مانده است.

چرا اولین سینماها در لالهزار ساخته شد؟
ساخت اولین سینما در لالهزار یک دلیل بسیار قانعکننده داشت و آنهم حضور بخش زیادی از مردم در آن محله معروف بود که به مرور زمان باعث شد بقیه سالنهای سینمایی هم در این محدوده ساخته شوند. آن محدوده محل تردد عموم مردمی بود که در آن سالها ساکن تهران بودند پس تلاش شد تا شرایط تفریحیشان هم فراهم شود.

از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۵، در مجموع ۳۹ سالن سینمایی در تهران ساخته شده که از این تعداد سینما تنها ۵ سالن توانستند به فعالیت خودشان ادامه دهند. سینما «دیانا» یا همان «سپیده» فعلی، سینما «رویال» که نام فعلی آن «فردوسی» است، «مولن روژ» که در حال حاضر آن را با نام «سروش» میشناسیم، سینما «لاله» که اکنون نامش«میلاد» است و «سیلوانا» که حالا آن را با نام«شکوفه» میشناسیم.
منطقه ۱۲جایگاه اصلی سینماهای متروک
بسیاری از سینماها و تئاترهای تهران پیش از انقلاب در خیابان لالهزار قرار داشتند. زمانی حدود پانزده سینما در این خیابان بود. حالا اما سینماها تخریب شدهاند؛ یا پاساژهای مختلف جای آنها را گرفتهاند یا ساختمان آنها در هیاهوی بازار لوازم الکتریکی به دست فراموشی سپرده شده است و چراغ آنها خاموش شده.

در سالهایی که همه از کمبود اعتبار برای ساخت سینماها، حرف میزنند اما کسی یادش نیست سالنهای سینمایی در شهر وجود دارد که نه به اعتبار چند میلیاردی برای روشن کردن چراغهایشان نیاز است و نه کار سختی برای فعال کردنشان. سالنهای سینمایی که سالها، محل تردد و حضور علاقهمندان هنر هفتم بوده این روزها با بیمهریهایی که نسبت به آنها روا داشته شده تبدیل به انباری و مکانی سوت و کور شدهاند. مکانهای کوچک و بزرگی که فیلمها از آپاراتخانهها و توسط آپاراتچیها نمایش داده میشد و امروز تنها یک خاطره و تابلو دود گرفته از آنها باقی مانده است.

پردیسهای سینمایی ملت، آزادی، زندگی، کوروش، چهارسو و دهها سینمای دیگر همه دارایی سینمای ایران است و این مسئله در شهرستانها چنان رنگ باخته که به جز تهران در سایر شهرها وضعیت بسیار بحرانی در حوزه اکران وجود دارد.
به راستی چرا کسی یاد این سینماها نمیافتد و چراغ آنها را روشن نمیکند؟ چرا میلیاردها تومان صرف ساخت سالنهای جدید سینما در پایتخت میشود اما کسی برای فعال کردن برخی از سینماهای در حال خاک خوردن پایتخت، آستین بالا نمیزند؟ چه مشکلاتی سبب شده است سینماهای پرشمار تعطیل شده پایتخت دوباره فعال نشوند و به جای آنها سینماهای جدیدی ساخته شود؟
تبدیل سینما به انباری
تبدیل شدن سینما به انباری بلایی است که اهالی منطقه ۱۲ سر سینماهایشان میآورند. منطقهای با قدمت که از همان ابتدا روح فرهنگ در آنجا موج میزده و در حال حاضر هم بیشترین سینمای متروکه را در خود جای داده. سینماهایی مثل؛ «تاج» در خیابان انقلاب، ابتدای خیابان لالهزار نو، «ادئون» در خیابان سعدی، نرسیده به چهارراه مخبرالدوله، «همای» در خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، «ایفل» در خیابان نادری، بعد از خیابان سیتیر، «ایران»، «لاله» و «سحر» در خیابان لالهزار، «کریستال» در خیابان لالهزار نو، «پارک» در خیابان جمهوری، بعد از ساختمان پلاسکو، سالهاست چراغهایشان خاموش شده و فیلمی روی پردههایشان نمایش داده نمیشود.

آنچه که بیش از هر چیز مشخص است این است که با تخریب و از بین رفتن سینماها، بدون شک بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی منطقه نابود میشود. اما مالکان به علت ضرر و زیانهایی که در سالهای اخیر متحمل شدهاند، خواستار تغییر کاربری شدهاند و اهالی نیز تقاضای احیا و بازگشایی دوباره سینماها را دارند و همین خواستههای متفاوت موجب شده سینماهای تعطیل در بلاتکلیفی به سر ببرند و کسی متولی رسیدگی به وضع کنونی و تعیین تکلیف آنها نشود.
تبدیل سینماهای منطقه ۱۱ به پردیس
سینماهای «شهر قشنگ» در خیابان ولیعصر(عج)، نرسیده به سهراه جمهوری؛ «خیام» در خیابان قزوین، جنب بیمارستان فارابی؛ «لیدور» در خیابان قزوین، خیابان هلالاحمر؛ «جمهوری» در خیابان جمهوری، روبهروی خیابان ابوریحان؛ «ری» در خیابان امیریه، پل امیربهادر؛ «اروپا» در خیابان جمهوری، نرسیده به تقاطع ولیعصر(عج) و جمهوری؛ «فلور» در خیابان ولیعصر(عج)، ایستگاه بی.آر.تی مدرس و «پرسپولیس» در خیابان کارگر جنوبی، در تکه یازدهم پایتخت قرار دارند که بیش از ۲۰ سال است تعطیل شدهاند. به گفته اهالی سینما، «پرسپولیس» یکی از بزرگترین سینماهای تهران بوده که متأسفانه این روزها کمتر کسی حتی نام آن را میداند.

خیلی ها معتقدند در گذر زمان امکانات سینماهای قدیمی، مدرن و به روز نشده و به همین دلیل مردم از این سالنها استقبال نکردند و آنها تعطیل شدند، اگر سینماها با پیشرفت علم و تکنولوژی، همگام میشدند و مالکان و بهرهبرداران از تجهیزات و امکانات مدرن بهره میگرفتند، شاهد بد اقبالی سینماها نبودیم و این سالنها به چنین سرنوشتی دچار نمیشدند. اما باید گفت بداقبالی این سینماها از آنجایی شروع شد که به جای بازسازی سینماها، پردیسهای سینمایی با چند سالن ساختند تا به جای اعتلای فرهنگ وضعیت فروش را بهتر کنند که البته این هم دغدغه کوچکی نیست.
براساس موقعیت جغرافیایی منطقه، خیلی از مالکان تمایل به تغییر کاربری سینماها و تبدیل آنها به مجتمعهای تجاری دارند. همین نگرش مالکان تهدیدی برای از بین بردن فضاهای فرهنگی منطقه است اما اهالی خواستار احیا و بازسازی آنها هستند. متأسفانه نبود یک ارگان و سازمان متولی رسیدگی به وضعیت سینماها، موجب بلاتکلیفی و سردرگمی مردم و مالکان شده است.
تبدیل سینمامنطقه ۱۰ به مجموعههای ورزشی و فرهنگی
سالهای زیادی از تعطیلی سینما «تیسفون» در خیابان قزوین، نرسیده به پل امامزاده معصوم(ع)، منطقه ۱۰ میگذرد. بر خلاف مناطق دیگر، گویا احداث پردیس سینمایی کارون در این منطقه خیلی موفق نبوده و همین امر سبب شده مالکان سینماهای تعطیل شده درصدد تغییر کاربری آنها باشند. تغییر کاربری سینماها کار آسانی نیست و باید با اجازه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شود. بنابراین مدیران شهری میتوانند از این فرصت برای تملک آنها و تبدیلشان به مجموعههای ورزشی و فرهنگی استفاده کنند اما با گذشت بیش از ۱۰ سال هنوز تکلیف سینماهای تعطیل شده مشخص نیست.

سینما آسیا
سینما آسیا در سال ۱۳۳۷ توسط امرلال هندوجا، نارانداس بگواندلاس ساخته و مورد بهرهبرداری قرار گرفت. این سینما که جزو اولین سینماهای تهران است با ۹۶۲ صندلی کار خود را آغاز کرد. سینما آسیا با طرحی از هوشنگ سیحون حدود پنجاه سال فیلمهای سینمای ایران را نمایش داد.

سینما «رادیوسیتی» نبش خیابان گیلان
«سینما رادیوسیتی» از مجللترین و مدرنترین سینماهای ایران بود که در ۲۷ شهریور ماه سال ۱۳۳۷ در خیابان ولیعصر تهران افتتاح شد. نمایندگان مجلس آن زمان برای مراسم افتتاح این سینما نیز دعوت شده بودند. طراحی این سینما همچون سینما مولن روژ، توسط حیدر غیایی که از پیشگامان معماری نوین ایران بود انجام شد. این سینما چند ماه پس از تعطیلی در سال ۱۳۵۷ آتش گرفت و لامپهای نئون آن کنده شدند. پس از انقلاب اسلامی، مدتی به داروخانه تبدیل شد و در حال حاضر یک ساختمان مخروبه است.

سینما حافظ با ظرفیت 400 نفر
سینما حافظ در سال 1337 با دو سالن و ظرفیت 440 نفر در خیابان جمهوری، روبروی باغ سپه سالار افتتاح گردید. این سینما در اواخر دهه هشتاد به طور کامل بازسازی شده است. در این تصاویر روزهای اولیه بازگشایی سینما حافظ را مشاهده میکنید که در موزه سینما قرار دارد.

