به گزارش پایگاه خبری موزه سینما، تبریز مهد سینما و تئاتر ایران بوده‌است. نخستین سالن سینمای ایران در سال در سال ۱۹۰۰ میلادی برابر با سال ۱۲۷۹ هجری شمسی یعنی ۵ سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر با نام «سینما سولی» که توسط کاتولیک‌ها در شهر تبریز به نام سینما سولی (خورشید) تأسیس شده بود، آغاز به کار کرد. این سینما در پاساژ تبریز با گنجایش ۱۰۰ نفر هر روز یک نوبت فیلم نمایش می داد اما بدلیل عدم دسترسی به فیلم های جدید ۱۲۹۵ تعطیل شد .
بعدها امیل سوركف و آرنولد ژاكوبسون كه از متمولین روسیه یودند و بعد از تغییر رژیم این کشور راهی ایران شدند سینما مایاك (دیده بان) را تاسیس كردند. به گواه تاریخ؛ ارامنه نقش موثری در صنعت سینما در ایران و تبریز داشتند و بعدها پس از سینما سولی، سینما ۲۹ بهمن و سینما کریستال را هم ارامنه در تبریز تاسیس کردند و گرچه در شروع کار سینما با مقبولیت بالایی مواجه نبود اما به مرور با افزایش تعداد سالن های سینما، این صنعت و هنر در شهر خودنمایی کرده و در میان مردم جا باز کرد.
در ابتدای کار سینماها، عکس‌هاى متحرک را با چرخاندن دستک روى پرده‌اى سفيد به نمايش مى‌گذاشتند و داستان های مختلف را با شور و هیجان برای تماشاچیان روایت می کردند.
دستگاه برادران لومیر برای اولین بار در پاریس کار خود را آغاز کرد و با مشاهده استقبال خوب پاريسى‌ها از سينماتوگراف، لومیرها تصمیم گرفتند نمايندگانى به کشورهاى مختلف بفرستند تا مردم آن کشورها را با اين دستگاه آشنا کنند اما ايران دورهٔ قاجار جزو اين کشورها نبود.
سينما زمانى که به ايران رسيد، اسباب بازى ملوکانه‌اى در دست شاه قاجار بود چرا که مظفر‌الدين‌شاه در سفری به فرنگ در شروع قرن مصادف با نمايش برادران لومير، سينماتوگراف را مى‌بيند و دستور خريد آن را داده و به ايران مى‌آورد تا از آن به‌طور خصوصى استفاده کند.
ما چهار، پنج سال بعد از ورود خصوصى سينما به ايران نمايش فيلم توسط ميرزا ابراهيم خان صحاف‌باشى که سفر به اروپا را تجربه کرده بود، علنى مى‌شود و این فرد که با کاربرد سينما آشنا شده بود، آن را به ميان مردم برد که براى نمايش فيلم در ايران سابقه‌اى آبرومند و هم‌عصر با اکثر کشورهاى پيشرفتهٔ جهان بود.
در واقع ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می‌آید و نخستین سالن سینمای ایران به شکل امروزی در سال ۱۲۷۹ با نام «سینما سولی» که توسط آلك‌ساگينيان در تبریز تاسیس شده بود، آغاز به کار کرد (هر چند که بین تهران و تبریز در خصوص راه اندازی نخستین سالن سینما ابهاماتی وجود دارد)؛ اما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های جدید، در سال ۱۲۹۵ تعطیل شد.
با مروری بر خاطرات آپارات های ذغالی و لامپی می توان چنین گفت که نگاتیو فیلم ها را داخل دارو و آب و هوای خاص و نسبتا مرطوب نگه می داشت و تا زمان شروع فیلم داخل دارو می ماند تا خشکی مفرط ذاتی اش باعث پاره شدن فیلم در وسط پخش نشود.
اپراتور با عشق و علاقه ذغال را آتش کرده و منبع نوری را در مقابل آینه گذاشته و ذغالها را در دوطرف قرار می داد و تا پایان پخش فیلم تمام مدت آتش ذغال ها را روشن نگه می داشت؛ آن زمان آپارات ها ذغالی بودند و فیلم هم به گرمای ذغال پخش می شد، تمام هم و غم آپاراتچی روشن شدن فیلم و پخش آن، در عصرهای زمستانی و تابستانی برای مردم بود و کار در فضایی تنگ و تاریک با وجود گرمای بالای ذغالها بخشی از عشق جوانی آپاراتچی شده بودند.
برگرداندن فیلم ها کار سختی بود و از طرف دیگر روشن نگه داشتن ذغال بر سختی و طاقت فرسایی کار اضافه می کرد از این رو آپاراتچی همیشه در کنار خود دستیاری هم داشت تا به او در کارها کمک کند اما این روزها خاطرات آپاراتچی ها تا پیش از دهه ۵۰ بود و اوایل دهه ۵۰ سیستم نگاتیوها عوض و آپارات ها لامپی شدند.