تاریخ سینما در ایران ؛

نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی

نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی

نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی با عنوان «گلریزان» از 22 تا 28 اسفند 1333 در سینما متروپل (خیابان لاله زار) برگزار و در این جشنواره فیلم «پایان رنج ها» به‌عنوان بهترین فیلم انتخاب شد.

به گزارش پایگاه خبری موزه سینما، ماه‌های بعد از کودتای 28 مرداد 1332 ایران در بهتی عجیب فرو رفت و بخش مهمی از جامعه که حامی دولت محمد مصدق بود سرخورده نظاره گر دادگاه‌های مصدق، دستگیری و اعدام دکتر فاطمی، تعطیلی روزنامه‌ها و روزهای خفقانی بودند که محمدرضا شاه و فضل‌الله زاهدی شکل دادند. اما در این بین بودند افرادی از بین روزنامه نگاران حوزه سینما و جریان‌های فکری که از نیمه‌های دوم سال 1333 و با گذشت بیش از یک سال از کودتا تلاش کردند تا با کمک ابزارهای فرهنگی کمی فضای جامعه را تغییر دهند.
یکی ازاتفاقات مهمی که در این زمینه رخ داد تشکیل اولین «کنگره سینمایی ایران» در اسفند 1333 و برگزاری نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی با عنوان «گلریزان» بود. گلریزان از 22 تا 28 اسفند 1333 در سینما متروپل (خیابان لاله زار) برگزار شد.

در این جشنواره فیلم «پایان رنج ها» به‌عنوان بهترین فیلم انتخاب شد و ساموئل خاچیکیان برای فیلم «چهارراه حوادث» به‌عنوان بهترین کارگردان جایزه گرفت.

همچنین اولین تندیس بهترین بازیگری سینمای ایران به «آرمان هوسپیان» رسید و از هوشنگ بهشتی برای بازی در فیلم «مهتاب خونین» تجلیل شد. علاوه براین در نخستین جشنواره سینمایی فیلم‌های ایرانی «مهین دیهیم» برای بازی در فیلم «پایان رنج ها» به‌عنوان بهترین بازیگر زن انتخاب و از «منیر تسلیمی» (یک سال پیش از مرگش در سال 1334) به خاطر بازی در فیلم «مهتاب خونین» تجلیل شد.
اما پرونده برگزاری نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی سینمای کشور در قرن اخیر در حالی در آستانه ورود به سال 1334 بسته شد که برای ریشه‌یابی برگزاری جشنواره‌های فیلم در ایران باید چند سالی به عقب‌تر از سال 1333 رفت و نگاهی به فعالیت‌های افرادی همچون طغرل افشار روزنامه نگار سینمایی که از او به‌عنوان اولین منتقد سینمای ایران هم یاد می‌شود؛ انداخت.
او برای اولین بار در سال 1329 و زمانی که هنوز سینمای ایران محصولات چندانی نداشت جشنواره کوچکی با نمایش چند فیلم خارجی در سینما کریستال (خیابان لاله زارنو) برگزار کرد.

طغرل افشار باتوجه به تحولات سیاسی پرشمار ایران تا سال 1333؛ سه دوره دیگر این جشنواره را هم با حضور فیلم‌های خارجی اجرایی کرد که مهم‌ترین دوره آن در روزهای 5 و 6 تیر 1333 و همزمان با انتشار مجله «پیک سینما» که خود سردبیر آن بود، برگزار شد.
در دوره چهارم این جشنواره (1333) فیلم‌هایی از 9 کشور اکران شد و در مراسم افتتاح آن هوشنگ کاووسی روزنامه نگار و منتقد مهم سینمای ایران و طغرل افشار سخنرانی کردند. تا پیش از اینکه طغرل افشار جشنواره فیلم‌های خارجی را برگزار کند؛ تنها چند هفته فیلم خارجی (آن هم معمولاً از سوی سفارتخانه‌های خارجی) در ایران برگزار شده بود. طغرل افشار کار خود را در حوزه روزنامه نگاری و نوشتن درباره سینما و نقد فیلم از سال 1327 شروع کرد.
او خواهرزاده نیما یوشیج بود که در سال 1312 به دنیا آمد و زمانی که در سال 1329 جشنواره فیلم‌های خارجی در تهران برگزار کرد تنها 17 سال داشت. افشار در فروردین سال 1333 نخستین جنگ سینمایی را با نام در کمان رنگین سینما منتشر کرد.

او همچنین در کنار روزنامه نگاری در سال 1332 در فیلم «بی‌پناه» بازی کرد ولی بعد از این کار پشیمان شد و در مطلبی نوشت:«خواستم فساد و ابتذال پشت پرده را از نزدیک ببینم و بشناسم.» او یکی از کسانی بود که در 7 آبان 1332 همراه افرادی مانند هوشنگ کاووسی بیانیه علیه رفتار تعدادی از تماشاگران هنگام اکران فیلم «رودخانه» اثر ژان رنوار امضا کرد. هنگام پخش این فیلم تعدادی از سینماگران شروع به پرخاشگری کردند و واکنش‌های بسیار تندی نشان دادند و به همین دلیل دولت انتشار این فیلم را متوقف کرد. طغرل افشار اولین برگزار‌کننده جشنواره فیلم‌های خارجی در ایرانی در 28 مرداد 1335 در سن بیست و سه سالگی هنگام شنا در دریای خزر (بابلسر) غرق شد. روی سنگ مزار او نوشته شده:«در اینجا طغرل افشار اولین منتقد سینما در ایران روان آرام و نجیبش را به خاک کشیده ‌است.»