به مناسبت زادروز بازیگری که مردم او را روی دست بلند کردند؛

برای فرامرز قریبیان ، بازیگر نقش‌های قهرمانِ مبارز و عدالت‌جو

برای فرامرز قریبیان ، بازیگر نقش‌های قهرمانِ مبارز و عدالت‌جو

۲۷ آبان‌ماه سال‌روز تولد فرامرز قریبیان است؛ بازیگر نقش‌های قهرمانِ مبارز و عدالت‌جو، بازیگری که ۶ سال قبل از بازیگری خداحافظی کرد و شاید فقط مسعود کیمیایی، رفیق دیرینه‌اش بتواند یک بار دیگر او را جلوی دوربین ببرد.

به گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، شاید برای نسل امروز باور پذیر نباشد اگر بشنود زمانی نسل جوان این مملکت فیلمی را روی پرده سینما دیده و آنقدر در هنرنمایی یک بازیگر غرق شده که بعد از پایان فیلم ، او را مثل یک قهرمان روی دست بلند کرده و به خیابان برده؛ آن بازیگرِ کاریزماتیک، فرامرز قریبیان بازیگر فیلم «گوزن‌ها» است که سینمای ایران در این سال‌ها کمتر همانند او را به خود دیده است.
قریبیان، بازیگرِ بیش از ۶۰ فیلم سینمایی در طول ۶ دهه فعالیت هنری، پیش از انقلاب در ۱۰ فیلم همچون «خاک»، «صلاة ظهر» و «گوزن‌ها» بازی کرده و دلیل آنکه پس از انقلاب همانند برخی دیگر از بازیگران، درگیر ممنوعیت کاری نشد، به گفته خودش این بوده که نقش‌هایش تعریف مشخصی داشتند، نه رقصیده بود و نه آوازخوانی کرده بود! او در میان فیلم‌های قبل از انقلاب، «گوزن‌ها» را بیشتر از بقیه دوست دارد و و بعد از آن، فیلم‌های «ترن»، «رد پای گرگ» و «سناتور» را جزء آثار محبوب خود می‌داند. البته قریبیان در مصاحبه‌ای تصویری که سال گذشته با مجله «فیلم امروز» انجام داد و اعلام کرد که آخرین گفت‌وگوی اوست، بیان کرده بود که فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا را هم خیلی دوست داشته و می‌توانست آن را بهترین فیلمش بداند اما این اتفاق نیفتاد.

او درباره این ماجرا گفته است: «فیلمنامه «خروج» خیلی خوب بود و من خوشم آمد و قبول کردم بازی کنم. فیلمنامه ابتدا فینال نداشت و آقای حاتمی‌کیا گفت با همکاری یکدیگر درست می‌کنیم. خیلی شنیدم که ‌می‌گویند ۲۵ دقیقه‌ اول فیلم فوق‌العاده است ولی بعد از آن شُل و وِل می‌شود، چون مطابق فیلمنامه ساخته نشد. فینال هم خراب شد چون با همفکریِ هم پیش نرفت، من معتقد بودم کاراکتری که بازی می‌کردم باید درست مقابل (نهاد) ریاست جمهوری کشته می‌شد. این فیلم می‌توانست یکی از بهترین کارهای من باشد اما نشد. همه لطف داشتند و از بازی من تعریف کردند ولی آنچه باید می‌شد، نشد. (در حالیکه) شما اگر در این راه می‌آیی باید شهامتش را هم داشته باشی که پای آن بایستی.»
قریبیان بعد از «خروج» یعنی در همان سال ۱۳۹۸ و پس از اکران فیلم در جشنواره از بازیگری خداحافظی کرد و در نشست خبری فیلم با اشاره به اینکه سال‌ها بود در جشنواره شرکت نمی‌کرد ولی چون «خروج» را دوست داشته به جشنواره آمده گفت: از زمان اتفاقات مربوط به جشنواره‌ای که فیلم «عصبانی نیستم» در آن بود، ماجراهایی پیش آمده که ترجیح می‌دهم دیگر در سینما نباشم.
او در آخرین مصاحبه خود با بیان اینکه بعد از بازنشستگی بیشتر مشغول کتاب خواندن و فیلم دیدن است، درباره دلایل خداحافظی خود گفته: فضای موجود در سینما از عوامل بازنشستگی‌ام بود و علاوه بر آن چون سینمای ایران را می‌شناسم واستادهای خودم را دیده‌ام، متوجه بودم که برای سن بالا نقش خوبی وجود ندارد. من نقش‌های قهرمانی زیادی بازی کرده بودم و من و آقای هاشم‌پور بیشتر این نقش‌ها را بازی می‌کردیم ولی فکر کردم سینمای ما دیگر آن گنجایش را ندارد که برای سن من نقش‌های قهرمانی بنویسد، اصلا الان آن نوع فیلم‌ها را نداریم در حالی که در هالیود هنوز برای بازیگری مثل کلینت ایستوود این نوع نقش‌ها نوشته می‌شود.
قریبیان که حسرت بازی در فیلمی به کارگردانی علی حاتمی برایش باقی مانده، درباره ممنوعیت‌هایی که سال‌ها قبل برای برخی بازیگران رخ داده، معتقد است، «حُسن سینما در این است که اگر قرار باشد کسی ستاره شود با همه جلوگیری‌هاو موانع ستاره می‌شود.»

او در نوجوانی با مسعود کیمیایی و اسفندیار منفردزاده یا به قول خودش «اسفند»، دوست و هم‌محله‌ای بوده و هر سه ستاره‌هایی بی‌تکرار در عالم سینما شدند. رفاقت فرامرز قریبیان و مسعود کیمیایی تا آنجاست که زمستان سال گذشته در پنجاه و پنجمین سالگرد اولین نمایش فیلم «قیصر» در فرهنگسرای نیاوران، نامه‌ای صمیمانه و محبت‌آمیز برای کیمیایی فرستاد و از خاطره اولین باری که با هم در سینما، «اسپارتاکوس» را دیده بودند یاد کرد، «حتما یادت هست، هنگام فینالش، بی‌محابا با یکدیگر بغض کردیم، اشک ریختیم و گریستیم. گریستن به خاطر ظلم ِ آن قدرت ِ حاکم بر آن مردان سخت‌کوش و عدالتخواه ولی تنها و بی‌یاور، که همیشه در هر جامعه‌ای بوده و هستند.»
قریبیان که خودش نتوانسته بود در آن مراسم حضور داشته باشد، در نامه‌اش با اشاره به مرگ مهرجویی و کیارستمی، خانه نشینی تقوایی (پیش از درگذشت در مهرماه ۱۴۰۴) و هجرت بیضایی، از کیمیایی خواسته بود:‌ در این سینمایی که فقط تو در آن مانده‌ای، ماندنی که تاوان سنگینی داشته، باید فیلم بسازی. خیلی‌ها آمدند و رفتند ولی تو ماندی و جنگیدی و سرسختانه ساختی. بساز مسعود جان. …که سینمای ایران مدیون توست. …از قیصر تا خائن‌کشی... و من پس از هفتاد و پنج سال رفاقت و بازی در هفت فیلمت و. … خوب می‌دانم که چه لذت‌بخش است برای یک بازیگر تا مقابل دوربین تو باشد.»

فرامرز قریبیان (زادهٔ ۲۷ آبان ۱۳۲۰) بازیگر و کارگردان  سه بار سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنوارهٔ فیلم فجر را بابت نقش‌آفرینی در ترن (۱۳۶۶)، بندر مه‌آلود (۱۳۷۱) و مرد بارانی (۱۳۷۸) کسب کرده است. آخرین حضور او در سینما مربوط به بازی در خروج (۱۳۹۸) بود که برایش نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد شد. قریبیان پدر سام قریبیان، بازیگر و فیلم‌ساز ایرانی، است که در ۱۳۹۱ فیلم گناهکاران به نویسندگی او را کارگردانی کرد.  او در سال ۱۳۹۸ از حرفه بازیگری کناره‌گیری کرد .
قریبیان در سال ۱۳۲۰ در کوچهٔ آبشار، خیابان ری، تهران متولد شد. وی از طرف مادری تفرشی و از طرف پدری، تبار «تهران قدیم» را دارد. دارای تحصیلات ناتمام در رشته بازیگری مدرسه ویژوال آرت آمریکا است و فعالیت سینمایش را با همکاری در استودیو آژیر فیلم در سال۱۳۳۷ با کمک و حمایت ساموئل خاچیکیان آغاز کرد و سپس پس از بازی در فیلم کوتاه مستوره با دستیاری کارگردان و ایفای نقش کوتاهی در فیلم بیگانه بیا ساخته مسعود کیمیایی بازیگری حرفه‌ای در سال ۱۳۴۵ آغاز کرد. سپس به دلیل مسافرت به خارج از کشور چند سالی از سینما دور بود. در سال ۱۳۵۱ بار دیگر در فیلمی از مسعود کیمیایی به نام خاک بازی کرد و برای بازی درخشانش جایزه بهترین بازیگر مکمل را از جشنواره دریافت نمود و سپس بازی خوب و روانش در فیلم گوزن‌ها در کنار بهروز وثوقی، نام او را سر زبان‌ها انداخت. غزل در سال ۱۳۵۵ سومین همکاری او با مسعود کیمیایی بود. در سال ۱۳۵۷ جلوی دوربین بهمن فرمان آرا و در فیلم سایه‌های بلند باد رفت و پس از انقلاب و در دههٔ شصت در فیلم‌های بسیاری بازی کرد. سمندر در سال ۱۳۶۴ دیگر فیلم موفق او بود. قریبیان در سال ۱۳۶۵ کارگردانی را با فیلم قابل قبول جدال در تاسوکی آغاز نمود و در سال ۱۳۶۶ در فیلم ترن به کارگردانی امیر قویدل ایفای نقش کرد و توانست از ششمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کند که با عدم حضورش در جشنواره حاضر نشد جایزه اش را از دست محمد خاتمی که آنزمان وزیر فرهنگ و ارشاد وقت بود و نظر تندی نسبت به بازیگران قبل از انقلاب داشت دریافت کند. او در همین سال بازی در فیلم موفق کانی مانگا را در کارنامه خود ثبت کرد.
در سال ۱۳۷۰، پس از ۱۵ سال، بار دیگر در فیلمی از مسعود کیمیایی به نام ردپای گرگ بازی کرد و نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد. او در این فیلم بازی درخشانی را به نمایش گذاشت، اما مزد بازی خوبش در این فیلم را از یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر بخاطر بازی در فیلم بندر مه‌آلود ۱۳۷۱ گرفت و توانست جایزه سیمرغ بلورین را از آن خود کند. وی در سال ۱۳۷۳ با فیلم تجارت بار دیگر جلوی دوربین مسعود کیمیایی ظاهر شد.
قریبیان در سال ۱۳۷۴ دومین فیلم خود را کارگردانی کرد. قانون یک فیلم پلیسی معمولی بود که برای قریبیان امتیازی به حساب نمی‌آمد. یاغی در سال ۱۳۷۶ به کارگردانی جهانگیر جهانگیری دیگر فیلم قابل توجه او شد. اما قریبیان توانایی‌هایش در کارگردانی را در سال ۱۳۷۸ با فیلم چشمهایش ثابت کرد. فیلمی خوش ساخت با فصل‌هایی ماندگار که با نگاه به داستان داش آکل صادق هدایت ساخته شده بود. او که به عنوان بازیگر نقش اصلی نیز در این فیلم حضور داشت موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم حراره در سال ۲۰۰۱ شد.
قریبیان سومین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد، در هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر را برای بازی درخشان خود در فیلم مرد بارانی به کارگردانی ابوالحسن داوودی به‌دست‌آورد. قریبیان طی دو سال متوالی در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ جلوی دوربین اصغر فرهادی رفت و به ترتیب در فیلم‌های رقص در غبار و شهر زیبا در دو نقش متفاوت به ایفای نقش پرداخت. بازی درخشان او در رقص در غبار مورد توجه منتقدان قرار گرفت و موفق شد جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک و جایزه گرگ نقره‌ای را از جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو ۲۰۰۳ به دست آورد و همچنین برای ایفای نقش در شهر زیبا جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم هند ۲۰۰۴ را از آن خود نماید. قریبیان در سال ۱۳۸۴ در فیلم رویای خیس ساخته پوران درخشنده به ایفای نقش پرداخت و در سال ۱۳۸۵ بار دیگر در فیلمی از مسعود کیمیایی به نام رئیس ظاهر شد. وی در سال ۱۳۸۹ با فیلم آلزایمر نقش متفاوت دیگری را تجربه کرد و دیپلم افتخار جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد. قریبیان به همراه پسرش سام قریبیان در سال ۱۳۹۲ گناهکاران را کارگردانی کرد که نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فجر شد. فیلمی با ژانر هیجان انگیز و معمایی که به عنوان یکی از نامزد‌های نهایی بهترین فیلم سی و یکمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. او که خود نیز در این فیلم به ایفای نقش پرداخت توانست جایزهٔ بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره سپنتا سانفرانسیسکو را در سال ۲۰۱۴ به دست آورد. مسعود کیمیایی کارگردان سرشناس سینمای ایران در مصاحبه‌هایی جداگانه، فرامرز قریبیان را بهترین بازیگر فیلم‌های خود دانسته‌است. قریبیان در بهمن ماه ۹۸ پس از بازی در فیلم خروج از دنیای بازیگری خداحافظی کرد و در همان سال هم از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد نشان درجه یک هنری معادل با دکترای افتخاری را دریافت نمود.