به گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، همایون ارشادی (۵ فروردین ۱۳۲۶ – ۲۰ آبان ۱۴۰۴) بازیگر اهل ایران بود. او فعالیت خود را با بازی در فیلم کاکادو (۱۳۷۳) آغاز کرد و برای بازی در در فیلم طعم گیلاس (۱۳۷۶)، ساخته عباس کیارستمی، به شهرت رسید.
در سال ۱۳۷۵ توسط تهمینه میلانی به عباس کیارستمی معرفی و موفق شد در فیلم طعم گیلاس بازی کند. طعم گیلاس جایزه نخل طلا جشنواره فیلم کن را در سال ۱۹۹۷ بدست آورد و بازی وی نیز مورد توجه قرار گرفت. ارشادی در سال ۱۹۹۸ در فیلم درخت گلابی جلوی دوربین داریوش مهرجویی رفت و بار دیگر بازی او مورد توجه قرار گرفت. او سپس در فیلم ملکه به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر در نقش متفاوتی ظاهر شد و در سال ۲۰۰۷ در بادبادک باز ساخته مارک فورستر ایفای نقش کرد. بادبادک باز اولین تجربه بین المللی و هالیوودی ارشادی بود. ارشادی در سال ۲۰۰۹ با نقش آسپاسیوس در فیلم آگورا به کارگردانی آلخاندرو آمنابار حضور یافت و بیش از پیش به اعتبار خود افزود.
وی همچنین در فیلم سی دقیقه پس از نیمه شب ۲۰۱۲ ساخته کاترین بیگلو حضور کوتاهی داشت. ارشادی در سال ۲۰۱۴ به پروژ ه تحت تعقیب ترین مرد به کارگردانی آنتون کوربن پیوست و در کنار فیلیپ سیمور هافمن، ریچل مک آدامز و ویلم دفو در کاراکتر دکتر عبدالله به ایفای نقش پرداخت.
زنده یاد همایون ارشادی از آن‌دست هنرمندانی بود که به حضور اخلاقی و انسانی در کنار حرفه، باور داشت. او از خطوط قرمز فرهنگی و اعتقادی خود هم عبور نکرد و حتی پیشنهاد‌های کاری خارج از ایران را که با باورهایش سازگار نبود، رد می کرد.
زندگینامه
همایون ارشادی در ۵ فروردین ۱۳۲۶ در اصفهان زاده شد. وی تا مقطع دبیرستان در آبادان درس خواند. پس از دیپلم به ایتالیا رفت و در دانشگاه ایتالیا معماری خواند و یازده سال بعد به ایران بازگشت. او مدتی در یک شرکت ساختمانی در اهواز مشغول به کار شد و یک سال پس از انقلاب، به کانادا رفت و تا سال ۱۳۷۰ در آنجا ماند. ارشادی به همراه خواهرش یک گالری مبلمان را اداره می‌کرد که کارشان شامل بازسازی مبلمان قدیمی و ساخت مبلمان جدید بود، اما به دلیل افزایش مشغله‌های سینمایی، این کار را رها کرد و تمام وقت به سینما پرداخت.
ارشادی در سال ۱۳۷۵ توسط عباس کیارستمی به سینما معرفی شد. در کتاب سر کلاس با کیارستمی اثر پال کرونین به نقل از کیارستمی گفته شده که با هم آشنا می‌شوند و بعد از گذشت شش ماه در فیلم طعم گیلاس انتخاب می‌شود و به عنوان نقش اول فیلم بازی کند. طعم گیلاس جایزهٔ نخل طلا جشنواره فیلم کن را در سال ۱۹۹۷ به‌دست‌آورد و بازی وی نیز مورد توجه قرار گرفت.
ارشادی در سال ۱۳۷۶ در فیلم درخت گلابی جلوی دوربین داریوش مهرجویی رفت و بار دیگر بازی او مورد توجه قرار گرفت. او در فیلم ملکه در سال ۱۳۹۰ به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر در نقش متفاوتی بدون دیالوگ ظاهر شد.
ارشادی همچنین در سال ۲۰۱۶ در فیلمی عاشقانه به نام علی و نینو ساخت کشور انگلیس نقش آفرینی کرده است.
انتخاب ارشادی برای نقش مرد میانسالی به‌نام آقای بدیعی در این فیلم، نه‌تنها موجب آغاز کار حرفه‌ای او شد، بلکه زمینه‌ای فراهم کرد تا نگاه انسانی و بی‌تکلف او به شخصیت‌ها و موقعیت‌ها، امضای هنری‌اش شود. ارشادی بعد‌ها در گفت‌وگویی درباره آن‌دوران گفته بود: «من نقشی بازی نمی‌کردم، فقط خودم بودم. هیچ الگویی نداشتم، چون سواد سینمایی نداشتم. یک معمار بودم که به‌صورت تصادفی جلوی دوربین رفتم.»
پس از موفقیت ارشادی در طعم گیلاس، داریوش مهرجویی در سال ۱۳۷۷ او را برای فیلم «درخت گلابی» انتخاب کرد. او در این فیلم توانست در قالب مردی درون‌نگر و پرخاطره، عمق احساسی ویژه‌ای خلق کند که منتقدان را به تحسین واداشت. در سال‌های بعد هم، مسیر حرفه‌ای در بازیگری را با همکاری با کارگردانان شناخته‌شده سینمای ایران ادامه داد.
فیلم «ملکه» ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر که در آن بدون دیالوگ، اما با حضوری مؤثر نقش‌آفرینی کرد و فیلم‌هایی، چون «واکنش پنجم»، «نارنجی‌پوش»، «بمانی» و چندین فیلم کوتاه جوانان که به گفته خودش از سر عشق در آنها بازی کرد، از دیگر فعالیت‌هایش در عرصه سینماست. البته هنر ارشادی صرفاً به سینمای ایران محدود نشد و نقش آفرینی‌های دلی و طبیعی او به‌خصوص در فیلم «طعم گیلاس»، باعث شد تا نام او به گوش فیلمسازان بین‌المللی نیز برسد.
در سال ۲۰۰۷، او در فیلم «بادبادک‌باز» (The Kite Runner) ساخته مارک فورستر، بازی کرد. منتقدان، نقش‌آفرینی او را ستودند؛ تا جایی که روزنامه لس‌آنجلس تایمز در آن‌زمان درباره او نوشت: «مارک فورستر، نقطه حیرت‌انگیز بازی در «بادبادک‌باز» را در طبیعی‌بودن همایون ارشادی می‌داند. بسیاری از بازیگران به تکنیک خود تکیه می‌کنند، اما او به دل خود تکیه کرده است.» موفقیت ارشادی در «بادبادک‌باز»، زمینه بازی او در فیلم‌های بین‌المللی دیگری همچون «آگورا»، «سی دقیقه پس از نیمه‌شب»، «تحت تعقیب‌ترین مرد» و «علی و نینو» را رقم زد.
با وجود این موفقیت‌ها در عرصه جهانی، اما ارشادی هیچ‌گاه خود را بازیگر بین‌المللی نمی‌دانست. حتی در گفت‌وگویی گفته بود: «من بازیگر ایرانی هستم که چند تجربه بازی در فیلم‌های خارجی داشته‌ام. بازیگر بین‌المللی یعنی کسی که همه جای دنیا شناخته‌شده باشد، و من با آن تعریف یکی نیستم.» بااین‌حال او جوایز و افتخارات متعددی در جشنواره‌های بین‌المللی دریافت کرده است. جایزه بنیاد بلونلیج در بخش بازیگری در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز ۲۰۱۹، نامزد جایزه بهترین روایت جوایز بین‌المللی فیلم و ویدئو تورنتو برای بازی در فیلم «آرمان‌شهر» ۲۰۱۶ و نامزد جایزه بهترین بازیگر جشنواره بین‌المللی «فیلم اکشن آن فیلم آمریکا بازی» در فیلم «اینجا ایران» ازجمله این موارد است.
زنده یاد ارشادی فعالیت هنری خود را با سینما شروع کرد، اما هنرش را صرفاً به این حوزه محدود نکرد و در تلویزیون و تئاتر هم سابقه کاری پرباری داشت. تا جایی‌که کمتر کسی است که نقش سرهنگ در سریال «تا ثریا» ساخته سیروس مقدم را به‌یاد نیاورد. او در مجموعه‌هایی، چون «همشاگردیها» و «شمس‌العماره» هم ایفای‌نقش کرد و تجربه آن‌دوران را «بسیار آموزنده» اعلام کرده بود. ارشادی همچنین چند تجربه تئاتری داشت و می‌گفت، تئاتر را از سینما بیشتر دوست دارد: «تئاتر تمرین نفس برای بازیگر است؛ تمرینی برای صداقت و حضور زنده. البته درآمدش زیاد نیست، اما سالی یک نمایش برایم حکم پالایش روح را دارد.»
مرور زندگی و کارنامه هنری همایون ارشادی نشان داد که برای ماندگارشدن در سینما، نه جوانی و نه تکنیک‌های پیچیده، شرط لازم نیست. او بر این باور بود که بازیگر باید از درون بازی کند، نه با نمایش تکنیک: «وقتی وارد سینما شدم، هیچ الگویی نداشتم. کم‌کم یاد گرفتم که نگاه‌کردن و راه‌رفتن سینمایی یعنی چه. بعضی کارگردانان می‌خواهند تو خودت باشی، بعضی‌ها تکنیک می‌خواهند. من حالا می‌توانم هردو را انجام دهم، چون بالاخره یاد گرفته‌ام.»
همچنین ارشادی هیچ‌گاه از ورود دیرهنگام‌اش به سینما پشیمان نشد و حتی معتقد بود که اگر زودتر بازیگر می‌شد، شاید موفق نمی‌شد: «قرار بوده من در این سن بازیگر شوم. شاید اگر در جوانی وارد می‌شدم، اصلاً دوام نمی‌آوردم.» علاوه بر این، عدم‌علاقه ارشادی به شهرت از ویژگی‌های اخلاقی برجسته‌اش بود. او در مصاحبه‌های مختلف گفته بود که هیچ‌گاه به‌دنبال شهرت نبوده و در سینما به‌خاطر «عشق» در آن مانده است.
درگذشت
زنده یاد همایون ارشادی بعد از یک دوره بیماری صبح ۲۰ آبان ۱۴۰۴ درگذشت. او در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد.
فیلم‌شناسی
طعم گیلاس (۱۳۷۶)
درخت گلابی (۱۳۷۶)
پارتی (۱۳۷۹)
بوی گل سرخ (۱۳۸۰)
مزاحم (۱۳۸۰)
جایی دیگر (۱۳۸۱)
واکنش پنجم (۱۳۸۱)
سیمای زنی در دوردست (۱۳۸۳)
تفکرات آقای نویسنده (۱۳۸۳)
پرونده هاوانا (۱۳۸۴)
سفر به هیدالو (۱۳۸۴)
رؤیای خیس (۱۳۸۴)
از دوردست (۱۳۸۴)
زندگی با چشمان بسته (۱۳۸۷)
آل (۱۳۸۸)
آینه‌های روبرو (۱۳۸۸)
آسمان محبوب (۱۳۸۸)
یکی از ما دو نفر (۱۳۸۹)
زمان معکوس (۱۳۸۹)
بی‌انتها (۱۳۸۹)
ما همه گناهکاریم (۱۳۸۹)
یک عاشقانه ساده (۱۳۹۰)
یک سطر واقعیت (۱۳۹۰)
بی خداحافظی (۱۳۹۰)
چک (۱۳۹۰)
نارنجی‌پوش (۱۳۹۰)
ملکه (۱۳۹۰)
یک، دو، سه، ... پنج (۱۳۹۱)
چه خوبه که برگشتی (۱۳۹۱)
گناهکاران (۱۳۹۱)
روزگاری عشق و خیانت (۱۳۹۲)
اشباح (۱۳۹۲)
لاله (۱۳۹۲)
به تهران خوش آمدید (۱۳۹۲)
ناخواسته (۱۳۹۲)
پنج ستاره (۱۳۹۲)
ماهی سیاه کوچولو (۱۳۹۳)
دریا و ماهی پرنده (۱۳۹۳)
چهارشنبه خون به پا می‌شود (۱۳۹٣)
آشوب (۱۳۹۴)
ماحی (۱۳۹۴)
بن‌بست وثوق (۱۳۹۵)
انزوا (۱۳۹۵)
ایتالیا ایتالیا (۱۳۹۵)
خرگیوش (۱۳۹۵)
هت‌تریک (۱۳۹۵)
سرو زیر آب (۱۳۹۶)
نیلگون (۱۳۹۸)
حکم تجدیدنظر (۱۳۹۸)
زد و بند (۱۳۹۹)
بادبادک‌باز (۲۰۰۷)
آگورا (۲۰۰۹)
سی دقیقه پس از نیمه‌شب (۲۰۱۲)
تحت‌تعقیب‌ترین مرد (۲۰۱۴)
آرمان‌شهر (۲۰۱۵)
علی و نینو (۲۰۱۶)
آخرین سکنه (۲۰۱۶)
مستند
آبی به رنگ آسمان (امیر رفیعی ۱۳۹۶)
مستند آخرین زنگی زمانه (مهرداد خاکی)
مستند فرهاد مهرداد
فیلم کوتاه
فیلم کوتاه طولانی‌تر از همیشه (۱۳۹۸) به نویسندگی و کارگردانی فرزین سعید
تلویزیون و نمایش خانگی
سایه باز
هم بازی
جلال ۲
مانکن
دل‌دار
رقص روی شیشه
دیوار به دیوار
آسپرین
راه شیری اپیزود پسر
زخم
خانه‌ای روی تپه
به خاطر مونا
تا ثریا
شمس العماره
من نه منم
باغ بلور
آخرین روزهای شاد بودن
باران عشق
بگذار آفتاب برآید
همشاگردیها
جوایز
جایزه بنیاد بلونلیج در بخش بازیگری در هفتاد و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز ۲۰۱۹
نامزد جایزه بهترین روایت جوایز بین‌المللی فیلم و ویدئو تورنتو برای بازی در فیلم آرمان‌شهر ۲۰۱۶
نامزد جایزه بهترین بازیگر جشنواره بین‌المللی فیلم اکشن ان فیلم آمریکا بازی در فیلم اینجا ایران ۲۰۱۳
نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد انجمن منتقدان فیلم دالاس‌فورت وورث برای بازی در فیلم بادبادک‌باز ۲۰۰۸
نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد انجمن بازنشستگان آمریکا برای بازی در فیلم بادبادک‌باز ۲۰۰۸