علی کسمایی؛ پدر دوبله ایران

به گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، علی کسمایی (۱ مهر ۱۲۹۴ – ۶ تیر ۱۳۹۱) یکی از پیشگامان و بزرگان دوبلاژ ایران بود که به‌عنوان «پدر دوبله ایران» شناخته می‌شود. او از نخستین کسانی بود که هنر دوبله را در ایران پایه‌گذاری کرد و با بیش از پنجاه سال فعالیت حرفه‌ای در این عرصه، نقش بسزایی در شکوفایی این هنر داشت.
کسمایی کار خود را در سال ۱۳۲۵ با فیلم «والانتینو» آغاز کرد و سپس مدیریت دوبلاژ بسیاری از آثار مهم سینمای جهان، از جمله فیلم‌های کلاسیک هالیوود، را بر عهده گرفت. صدای ماندگار و هنر او در تطبیق صدای دوبله با شخصیت‌ها، به‌ویژه در فیلم‌هایی چون «بن هور» و «دکتر ژیواگو»، باعث شد تا دوبله ایرانی به کیفیت و شهرتی جهانی دست یابد.

زندگینامه
علی کسمایی درتهران متولد شد. پدر و مادر و نیاکان او گیلک و از روستای کسمای گیلان بودند. سال‌های اولیهٔ زندگی و دبستان را همراه با خانواده در استان گیلان و استان مازندران گذراند و پس از پایان تحصیلات دبیرستان در استان گیلان به تهران رفت و در رشتهٔ حقوق از دانشگاه تهران لیسانسیه شد.
از سال ۱۳۲۵ به عنوان نویسنده و مترجم در روزنامه‌های مختلفی مشغول کار بود و سردبیری روزنامه‌های معتبری مانند اطلاعات، مهرایران، عالم هنر و … را به عهده داشته‌است. علاوه بر این، از دهه ۱۳۲۰ به اخذ پروانهٔ وکالت دادگستری توفیق یافت که پروانهٔ وی اکنون در بخش نمایشگاه اسناد کانون وکلای دادگستری مرکز، نگهداری می‌شود.
کسمایی از سال ۱۳۲۹ با نوشتن فیلم‌نامهٔ شرمسار (به کارگردانی اسماعیل کوشان) به سینمای حرفه‌ای وارد شد. او علاوه بر نویسندگی، در شاخه‌های دیگر سینما مانند کارگردانی و بازیگری نیز فعالیت داشته‌است. اما عمدهٔ دلیل اشتهار کسمایی، به تخصص وی در کار دوبله و مدیریت دوبلاژ بازمی‌گردد.
او از سال ۱۳۳۴ به عنوان مدیر دوبلاژ، به حرفهٔ گویندگی روی آورد و سال‌های متمادی به توسعهٔ فن دوبله و تربیت گویندگان جوان و مستعد اشتغال داشت. کسمایی بر بسیاری از دوبلور‌های سرشناس ایرانی سمت استادی دارد. او به سبب پیشینهٔ طولانی، سوابق درخشان و تجربیاتی که در این عرصه داشت، به عنوان پدر دوبلهٔ ایران نامدار شد.
مهین کسمایی از دیگر دوبلور‌های ایرانی، برادرزاده او است. علی کسمایی مشهور به عمو دوبلور بود.
زنده یاد کسمایی پس از تحمل یک دوره بیماری طولانی‌مدت، در روز سه‌شنبه ۶ تیر ۱۳۹۱ در تهران به علت کهولت سن درگذشت.

زنده یادعلی کسمایی  از ۱۳۲۹ خورشیدی فعالیتش را در زمینه‌ دوبله آغاز کرد و برای نخستین‌بار در ۱۳۳۳خورشیدی به‌عنوان سرپرست گویندگان فیلم، «شاهزاده‌ روباهان» را دوبله کرد.
او سرپرستی دوبلاژ «شازده احتجاب»، «شطرنج باد»، «ملکوت»، «هجرت»، «پرواز در شب»، «هزاردستان»، «سربداران»، «آخرین پرواز»، «این خانه دور است»، «سال‌های جوانی»، «اتاق یک»، «حکایت آن مرد خوشبخت»، «کمیته‌ مجازات» و «هور در آتش» و فیلم‌های خارجی «دکتر ژیواگو»، «بانوی زیبای من»، «آوای موسیقی» و «هملت» را در کارنامه‌ هنری‌اش ثبت کرده است.
بنابر شواهد، بسیاری از مدیران دوبلاژ و گویندگان مطرح که هم‌اکنون مشغول کار هستند از شاگردان این هنرمند پیش‌کسوت محسوب می‌شوند، چنان‌که ابوالحسن تهامی‌نژاد  از دوبلوران پیش‌کسوت درباره‌ کسمایی می گوید: کسمایی استاد همه‌ ماست و ما دوبله را با ایشان شروع کردیم. آقای کسمایی در همه‌ ما تأثیر داشته و فیلم‌های خیلی خوبی را دوبله کرده است، که به‌خوبی آن‌ها را می‌فهمیده و می‌دانسته چه کاری باید انجام دهد.

حضور در سینما به عنوان کارگردان،  فیلم‌نامه‌نویس و مدیر دوبلاژ

کسمایی درباره ورودش به سینما گفته است :«زمانی‌که وارد سینما شدم، حتی در ایران یک «مویلا» (میز تدوین) وجود نداشت و دوبله فیلم‌های فارسی را که در «پارس‌فیلم» انجام می‌شد، هنرمندانی چون سیامک یاسمی، ژاله علو، مهین بزرگی و بیژن محتشم که علاقه‌مند و عاشق سینما بودند، انجام می‌دادند. آن فیلم‌ها که در «پارس‌فیلم» ساخته می‌شدند، نه صدای صحنه و نه صدای شاهد داشتند؛ بنابراین ما دیالوگ‌های آنها را درست می‌کردیم. خوشحالم خدا عمری به من داد که بتوانم با سه نسل کار کنم.» 
علی کسمایی در جایی دیگر در مراسم تقدیری که برایش در جشن سینمای ایران گرفته بودند، درباره حضورش در سینما گفته است: «من یکی از پیشگامان سینمای ایران هستم و زندگی‌ام را در این راه سپری کردم. بسیار خوشحال هستم که جامعه هنری و مدیران سینمای ایران، خدمتگزاران سینما را همیشه به یاد دارند و با پاداش‌های معنوی سرافرازشان می‌کنند. نمونه حاضرش خود من هستم که سال‌های سال در مدیریت دوبلاژ ایران خدمت کردم و به عنوان پدر دوبلاژ ایران مفتخر شده‌ام و سپاسگزارم. شما هنرمندان گرامی شهریار شاعر را می‌شناسید، شعرهای ناب او را خوانده‌اید یا شنیده‌اید. او در بیتی غمگنانه سروده است «تا همه عمر رفیق ندانی که کیستم ...روزی سراغ من آیی که نیستم» من با اجازه زنده‌یاد شهریار در این بیت شعر او دست می‌برم و به مناسبت این بزرگداشت به اهالی سینما می‌گویم تا «هستم رفیق تو دانی که کیستم ... روزی سراغ من آیی که هستم». 
وی در ۱۳۸۸ خورشیدی جوایز و یادگارهایش را که شامل عکس‌ها، فیلم‌ها، لوح‌ها و یادگاری‌های بیش از نیم‌ سده فعالیتش در سینما بود به موزه سینما واگذار کرد. او در دفتر موزه سینما نوشت: «اینک حاصل زندگی‌ام را، از نوشته‌ها، سروده‌ها، کتاب‌ها، لوح‌های تقدیر، فیلمنامه‌ها، نوارها و ... به موزه سینمای ایران پیشکش می‌کنم تا از گزند پراکندگی و نابودی در امان باشند و باشد که برای آیندگان به کار آید. بر پیشینیان است که‌ با کوشش خستگی ناپذیرتری، این مرزوبوم کهنسال پرافتخار را آبادتر و توسعه یافته‌تر و افتخار آمیزتر و موزه‌اش را پربارتر به آیندگان پیشکش کنند.»

علی کسمایی؛ یک آموزگار بزرگ
علی کسمایی نه تنها به‌عنوان مدیر دوبلاژ، بلکه به‌عنوان یک آموزگار برای بسیاری از گویندگان بزرگ ایران شناخته می‌شود. او در طول دوران فعالیت خود با دوبلورهای برجسته‌ای همچون منوچهر والی‌زاده، ژاله کاظمی، ابوالحسن تهامی‌نژاد، منوچهر اسماعیلی، خسرو خسروشاهی، مهین کسمایی و ناصر طهماسب کار کرد و بسیاری از آنها را آموزش داد. این نسل دوبلورها تحت تأثیر دقت و شیوه‌های کاری کسمایی رشد کردند و خود به چهره‌های مطرح دوبله ایران تبدیل شدند و دوران طلایی دوبله ایران را شکل دادند.
افتخارات و جوایز
ابوالحسن تهامی‌نژاد و منوچهر اسماعیلی تندیس یازدهمین جشن خانه سینما را به علی کسمایی دادند.علی کسمایی در طول فعالیت حرفه‌ای خود جوایز و تقدیرنامه‌های متعددی دریافت کرد. در بیست‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر از او به‌خاطر یک عمر فعالیت در حوزه دوبلاژ و خدماتی که به سینما و تلویزیون ایران ارائه کرده بود، تقدیر شد. همچنین در آستانه روز ملی سینما در ۱۶ شهریور ۸۶، مراسمی در فرهنگستان هنر برگزار شد و در آن منوچهر اسماعیلی و ابوالحسن تهامی‌نژاد تندیس یازدهمین جشن خانه سینما را به کسمایی دادند.

درگذشت
زنده یاد علی کسمایی سرانجام  پس از چندین سال بیماری سخت، در ۶ تیر ۱۳۹۱ در سن ۹۷ سالگی در تهران درگذشت. با وجود مرگش، یاد و خاطره او به‌عنوان «پدر دوبلاژ ایران» و یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های فرهنگی کشور همچنان زنده است. نام او همواره به‌عنوان بنیان‌گذار و یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های دوبلاژ ایران در تاریخ هنر این کشور به یاد خواهد ماند.

در فهرست زیر گزیده‌ای از آثار دوبله علی کسایی را برای شما گردآوری کرده‌ایم.