به گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، سینمای دفاع مقدس به عنوان بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی ایران، نقش مهمی در ثبت و انتقال ارزش‌ها و روایات آن دوران به نسل‌های بعدی ایفا کرده است.
این سینما در طول چهار دهه گذشته تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ از فیلم‌های اکشن و حماسی اولیه تا آثاری که با نگاهی انتقادی و انسان‌محور به بررسی تبعات جنگ بر جامعه و افراد پرداخته‌اند. در این گزارش به بهانه آغاز هفته دفاع مقدس، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌های این ژانر بررسی می‌شوند.
فیلم «مجنون» به کارگردانی مهدی شاه محمدی سال ۱۴۰۲ با بازی سجاد بابایی در نقش مهدی زین‌الدین ساخته شد.
داستان فیلم «مجنون» درباره بخش کوتاهی از رشادت‌های برادران شهید زین‌الدین است. این فیلم برشی از حماسه‌آفرینی شهیدان مهدی و مجید زین‌الدین و رزم‌آوران لشگر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قم در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر را به تصویر می‌کشد. این فیلم قرار است به‌زودی در سینماهای سراسر کشور اکران شود.
فیلم سینمایی «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری سال ۱۴۰۳ ساخته شد. این فیلم با روایتی دراماتیک و احساسی به سال‌های پایانی عمر شهید علی هاشمی می‌پردازد. رویا افشار نقش مادر علی هاشمی را ایفا کرده است، مادری که سال‌ها چشم‌انتظار بازگشت فرزند خود بود. به زودی قرار است نسخه سریال این فیلم به نام «پسران هور» از تلویزیون پخش شود.
فیلم «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری سال ۱۴۰۲ ساخته شد. این فیلم که محصول سازمان سینمایی سوره است، رشادت، غیرت و میهن‌دوستی خلبان شهید علی‌اکبر شیرودی و دیگر هم‌رزمانش را در روزهای آغازین جنگ به تصویر می‌کشد. میلاد کی‌مرام در این فیلم نقش شهید شیرودی را ایفا کرده است.
فیلم سینمایی «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی سال ۱۴۰۳ ساخته شد. این فیلم روایتی از زندگی سردار شهید علی هاشمی از سرداران دوران دفاع مقدس است که معروف به سردار هور است. این فیلم به داستان تشکیل قرارگاه سری نصرت می‌پردازد.
فیلم «پیش‌مرگ» سال ۱۴۰۳ به کارگردانی علی غفاری ساخته شده است. این فیلم برشی از زندگی سردار شهید سعید قهاری از فرماندهان دوران دفاع مقدس است. مهدی نصرتی (در نقش شهید سعید قهاری‌سعید)، الناز ملک، ساناز سعیدی و حسام منظور همراه با آرش آصفی، عبدالرضا نصاری، مهیار شاپوری، بهرام ابراهیمی، محمد اشکان فر از بازیگران اصلی فیلم هستند.
فیلم «آژانس شیشه‌ای» سال ۱۳۷۶ به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا ساخته شده است و پرویز پرستویی، حبیب رضایی و رضا کیانیان بازیگران این فیلم هستند. داستان فیلم حول محور عباس، رزمنده‌ای که برای تأمین هزینه درمان هم‌رزمش دست به گروگانگیری در یک آژانس مسافرتی می‌زند، می‌چرخد. فیلم به جای تمرکز بر خط مقدم نبرد، به سراغ جانبازان و جامعه پس از جنگ رفته و شکاف بین آرمان‌های نسل جنگ و واقعیت‌های جامعه را به تصویر می‌کشد. دیالوگ‌های ماندگار و شخصیت‌پردازی بی‌نظیر این فیلم، آن را به یکی از قله‌های تاریخ سینمای ایران تبدیل کرده است.
فیلم «ایستاده در غبار» سال ۱۳۹۴ به کارگردانی محمدحسین مهدویان ساخته شد و در این فیلم هادی حجازی‌فر نقش احمد متوسلیان را ایفا کرد. این فیلم با روایتی مستندگونه و نوآورانه به زندگی سردار احمد متوسلیان (فرمانده سپاه محمدرسول الله) می‌پردازد. فیلم به جای قهرمان‌سازی اغراق‌آمیز، پرتره‌ای پیچیده و چندوجهی از یک فرمانده کاریزماتیک، شجاع و در عین حال تندخو ارائه می‌دهد. این فیلم با استفاده از صداهای واقعی و بازسازی دقیق صحنه‌ها، تجربه‌ای بسیار واقعی و ملموس خلق می‌کند.
فیلم «تنگه ابوقریب» سال ۱۳۹۶ به کارگردانی بهرام توکلی ساخته شد و جواد عزتی، حمیدرضا آذرنگ، مهدی پاکدل و امیر جدیدی بازیگران این فیلم هستند. این فیلم روایتی نفس‌گیر از مقاومت گردان عمار در برابر حمله ارتش عراق در روزهای پایانی جنگ است. فیلم با فیلمبرداری روی دست، طراحی صدای فوق‌العاده و ریتم سریع، مخاطب را مستقیماً به دل خاک‌ریزها می‌برد و وحشت، هرج‌ومرج، تشنگی و شجاعت سربازان را به شکلی بی‌واسطه به تصویر می‌کشد.
«از کرخه تا راین» سال ۱۳۷۱ به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و بازی علی دهکردی و هما روستا ساخته شده است. این فیلم یکی از احساسی‌ترین عاشقانه‌های دفاع مقدس است که داستان سعید، جانباز شیمیایی را روایت می‌کند که برای درمان چشم‌هایش به آلمان فرستاده می‌شود. این فیلم مرثیه‌ای برای تمام قربانیان سلاح‌های شیمیایی است و با به تصویر کشیدن درد و رنج جانبازان در غربت، تقابل فرهنگ‌ها و دوراهی‌های انسانی، نگاهی جهانی و عمیق به مقوله جنگ دارد. سکانس پایانی فیلم با موسیقی به‌یادماندنی مجید انتظامی، یکی از ماندگارترین صحنه‌های سینمای ایران است.
فیلم «درخت گردو» سال ۱۳۹۸ به کارگردان محمدحسین مهدویان و بازی پیمان معادی، مهران مدیری و مینا ساداتی ساخته شد. «درخت گردو» یک فیلم ضد جنگ قدرتمند و مرثیه‌ای برای قربانیان بی‌دفاع جنگ است. فیلم داستان واقعی بمباران شیمیایی سردشت را از دید یک پدر کُرد به نام قادر مولانپور روایت می‌کند که تمام تلاشش را برای نجات خانواده‌اش به کار می‌گیرد. بازی درخشان پیمان معادی و فیلمبرداری واقع‌گرایانه، «درخت گردو» را به یکی از انسانی‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌های دفاع مقدس تبدیل کرده است.
فیلم «موقعیت مهدی» سال ۱۴۰۰ به کارگردانی هادی حجازی‌فر و بازی هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی ساخته شد. این فیلم به زندگی و شهادت شهید مهدی باکری می‌پردازد. فیلم با روایتی لطیف، انسانی و به دور از شعارزدگی، روابط برادرانه، عشق‌های زمینی و چالش‌های انسانی فرماندهان را در دل جنگ به تصویر می‌کشد. تمرکز بر جزئیات و لحظات ساده و صمیمی زندگی این قهرمانان، تصویری واقعی و قابل لمس ارائه می‌دهد.
فیلم «شیار ۱۴۳» سال ۱۳۹۲ به کارگردانی نرگس آبیار و حضور بازیگرانی همچون مریلا زارعی، جواد عزتی و مهران احمدی ساخته شد. این فیلم به داستان الفت، مادری که منتظر بازگشت پسرش از جبهه است، می‌پردازد. فیلم با نگاهی ظریف و احساسی به موضوع انتظار و امید مادران شهید، زوایای تازه‌ای از دوران جنگ را نشان می‌دهد. بازی قدرتمند مریلا زارعی، این فیلم را به اثری ماندگار تبدیل کرده است.
فیلم «چ» سال ۱۳۹۲ به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و بازی فریبرز عرب‌نیا در نقش شهید چمران ساخته شد. حاتمی‌کیا بعد از سال‌ها تلاش، سرانجام فیلمی درباره شهید مصطفی چمران ساخت. این فیلم روایتی متفاوت از زندگی این شهید در قائله پاوه ارائه می‌دهد و با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد.
فیلم «ماجرای نیمروز؛ رد خون» سال ۱۳۹۷ به کارگردانی محمدحسین مهدویان در ژانر جنگی _ جاسوسی ساخته شد. این فیلم که ادامه ماجرای نیمروز است، به سراغ گروهک منافقین و عملیات فروغ جاویدان می‌رود و چگونگی سازماندهی نیروهای ضد ایرانی برای حمله به کشور در روزهای واپسین جنگ تحمیلی را به تصویر می‌کشد. فیلم از نظر بصری و نوع روایت بدیع و جسورانه است و عملیات مرصاد و قلع‌وقمع منافقین را نشان می‌دهد.
فیلم «ویلایی‌ها» سال ۱۳۹۵ و «دسته دختران» سال ۱۴۰۰ به کارگردانی منیر قیدی ساخته شد. منیر قیدی در این دو فیلم به نقش زنان در جنگ تحمیلی پرداخته است. «ویلایی‌ها» نگاهی به زندگی زنانی دارد که همراه با همسرانشان به مناطق جنوبی کشور رفته و در پشت جبهه‌ها به آماده‌سازی محموله‌های غذایی و رفاهی برای رزمندگان مشغول بودند.
«دسته دختران» نیز روایتی از رشادت‌های زنان سرزمینمان است. نگاه انسانی این فیلم‌ها و بازی خیره‌کننده بازیگران زن، آن‌ها را به آثاری ماندگار تبدیل کرده است. منبع سوره سینما