سومین جلسه «کارگاه بازیگری و کارگردانی در سینما» با حضور داریوش فرهنگ عصر روز گذشته در سالن فردوس «موزه سینمای ایران» برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، داریوش فرهنگ  در ابتدا گفت: کارگردانی به میزان ۶۰ درصد به مدیریت وابسته است و ۴۰ درصد آن در رابطه با خلاقیت معنا پیدا می‌کند و مراحل ساخت یک فیلم به بخش‌های پیش تولید، تولید و پس تولید تقسیم می‌شود.

وی خطاب به هنرجویان حاضر در کارگاه بیان داشت: اگر می‌خواهید وارد این حرفه شوید، برای یک لحظه با خود خلوت کنید و روراست باشید و مطمئن شوید که آیا واقعا به این هنر علاقه‌مند هستید یا در طلب حاشیه‌هایی چون ثروت، شهرت، نام و نان قصد ورود به سینما را دارید. بدانید که در این کار نام و نان دوام ندارد و در تاریخ سینمای ایران تنها چند فرد خاص وجود دارند که از طریق این حرفه توانسته‌اند به وضعیت مطلوبی دست پیدا کنند. بنابراین آنچه باقی می‌ماند تنها عشق است. اگر عاشقانه و با جان شیفته با این حرفه رو به رو شدید، بدانید که این هنر رنج‌های فراوانی را با خود به همراه دارد.

کارگردانی یک رنج بی پایان است

فرهنگ با بیان اینکه کارگردانی همچون سفر و یک رنج بی‌پایان است، افزود: وقتی یک فرد هدفی را برای خود مشخص می‌کند، باید خیلی جدی‌تر از آنچه لازم است وارد آن شود. هیچ شیوه‌ای برای برداشتن گام اول بهتر از شیوه کلاسیک نیست و کلاسیک یعنی «تناسب»، «توازن» و «تعادل» در همه چیز است.

وی با تاکید دوباره بر این اصل که ۶۰ درصد کارگردانی توانایی مدیریت کردن و ۴۰ درصد آن نیازمند خلاقیت است، ابراز داشت: از همان لحظه که یک ایده یا یک فکر در ذهن به وجود می‌آید، فرآیند مدیریت آن آغاز می‌شود. ما از این لحظه به شکل کلاسیک با دوربین و آنچه که باید در خصوص آن به نتیجه برسیم، وارد اصول اولیه می‌شویم. همه چیز از ایده شروع می‌شود و آن، آغاز فصل اول کارگردانی یعنی مرحله پیش تولید است.

مهم‌ترین نکته در کارگردانی، شکیبایی و صبوری است

فرهنگ درباره فیلمسازی گفت: اولین نکته در پیش تولید، مسئله «انتخاب» است. برای مثال بسیار مهم است که چه اشخاصی را انتخاب می‌کنیم. باید بدانیم که تمام اجزا یک فیلم از ابتدا تا انتها باید تحت نظارت کارگردان باشد. ضروری است که همواره مناسب‌ترین، بهترین و درست‌ترین انتخاب را داشته باشیم. افرادی که به کار خود دعوت می‌کنیم قرار نیست حتما از نظری فکری با ما همسو باشند، بلکه باید شرایطی را به وجود آوریم که بتوانند در آن فضا قرار بگیرند. بعد از انتخاب، مسئله «شرایط تولید» به وجود می‌آید و اولین گام این مسیر، پیدا کردن تهیه کننده مناسب است. همچنین باید دانست که بازیگران بیان کننده سلیقه و افکار یک کارگردان هستند.

فرهنگ با اشاره به اینکه مهمترین نکته در مقوله کارگردانی، شکیبایی و صبوری است بیان داشت: صبوری نکته بسیار مهمی است زیرا اگر صبور نباشید حتما مشکلاتی به وجود خواهد آمد.  باید با نویسنده به یک نتیجه قطعی روشن و شفاف برسید. من هشت سال است که فیلمی نساخته ام و این موضوع یک تصمیم شخصی بود، چراکه علاقه دارم بتوانم فیلم «خود» را بسازم. اگر قرار باشد فیلمی را بسازیم، وظایف تقسیم بندی می‌شود و طبق زمان بندی، هنگامی که  سر صحنه حاضر می‌شویم، همه عوامل از کارگردان می‌پرسند که چه کاری را باید انجام دهیم. مدیریت کردن مسیر باعث می‌شود تا بتوانیم در سینما زودتر به مقصد برسیم و توجه و دقت به جزئیات اولین وظیفه یک کارگردان است.

فرهنگ درباره «خلاقیت» در کارگردانی نیز گفت: برای به کارگیری خلاقیت سه حوزه را باید مورد توجه قرار داد؛ «دکوپاژ»، «میزانسن» و «فضاسازی». در سینما باید بدانیم چه می‌خواهیم تا به مرحله‌ای برسیم که متوجه شویم چه چیز را نمی‌خواهیم. بی‌تردید هیچکاک استاد مسلم سینما است و جایی می‌گوید باید بتوانید فیلم را در یک جمله کوتاه برای خود معنی کنید. مهمترین مسئله این است که چطور بتوانید سلیقه خود را با فضای موجود هماهنگ کنید.

وی با اشاره به این موضوع که بستر فیلم «طلسم» بر مدار فضاسازی می‌گذرد و باید به نمادهای مختلف برای خلق توجه کرد، بیان داشت: اگر مبدا، مقصد و فضاسازی یک اثر روشن شود، دکوپاژ خود را نمایان می‌کند. باید به عاطفه درون فیلم و این مسئله که چطور می‌شود به صحنه روح بخشید توجه کنیم.

وی ادامه داد: مسائل فنی را هیچ‌گاه وارد فیلمنامه نکنید چراکه این امور مربوط به تصمیم‌های کارگردان است. باید بیشتر به چگونگی خلق هویت بصری در یک فیلم بیاندیشید. هیچ گاه طی کردن راه معمول اتفاق خاصی را رقم نمی‌زند.

نوجویان هنر باید از رویکرد کلاسیک پیروی کنند

در ادامه بازیگر مجموعه در حال تولید «سلمان فارسی» گفت: در هر صحنه ابتدا باید یک تمرین اولیه با بازیگران داشته باشید تا به یک سلیقه مشترک دست پیدا کنید. قطار سینما قصد ایستادن نداشته و به تعداد کارگردان‌های سینما، روش‌های مختلفی وجود دارد. بهترین روش برای افراد تازه‌کار، همان روش کلاسیک‌  است. از سال ۱۸۹۵ تا کنون هنوز رمان‌ها و فیلم‌ها به روش کلاسیک عمل می‌کنند. زمانی که آثار پیکاسو را مرور می‌کنیم متوجه می‌شویم او نقاشی‌های پر سر و صدایی خلق کرده است اما پیکاسو پیش از تجربه گرایی، استاد شیوه رئالیسم  بود و این مسئله در طرح‌های او از آناتومی انسان مشهود است.

سینما یک ضیافت است

فرهنگ خاطر نشان کرد: اقیانوس سینما بی کران است و بعد از این همه سال فعالیت در سینما، همچنان فکر می‌کنم در حال برداشتن قدم اول هستم. من معتقدم سینما یعنی ریزه کاری. تقطیع نماهای یک فیلم را دکوپاژ می‌گویند اما باید ببینیم هدف از آن چیست. مهمترین موضوع در تولید یک فیلم این است که صحنه‌‌های آن جذاب باشند و از هر نما باید برای نمای بعدی استفاده کرد. دکوپاژ از لحظه‌ای آغاز می‌شود که ایده و فکر را نمابندی می‌کنیم. سینما ضیافتی است که بیننده را به تماشای فیلم دعوت می‌کند، در نتیجه باید اسباب لذت مخاطب را فراهم کرد.

وی ادامه داد: دکوپاژ راه مناسبی برای ایجاد هیجان و به وجود آوردن احساس است. در به وجود آوردن یک صحنه باید ابتدا با فیلمبردار به نتیجه رسید و با او در تعامل بود و با همفکری با فیلمبردار تصمیم گرفت تا ابتدا از کدام اندازه نما را شروع کنیم. بهتر است هر پلان از یک زاویه به صورت کامل فیلمبرداری شود تا کارگردان با احاطه بیشتری سایر نماها را فیلمبرداری کند. برشت می‌گوید آنکه می‌خندد هنوز خبر هولناک را نشنیده است. کسی که برای تدوین فیلم‌برداری کند به جایی نمی‌رسد، بلکه باید از صحنه، تصاویری در ذهن خود داشته باشد تا بتواند به دکوپاژ بپردازد.

فرهنگ درباره مرحله دکوپاژ در کارگردانی خاطر نشان کرد: در دکوپاژ باید اطلاعات هر پلان را یادداشت کرد تا فهمید به چه اطلاعاتی برای به تصویر کشیدن یک پلان نیاز داریم و لازم است تا اطلاعات غیر ضروری را حذف کنیم. همیشه از ایماژ و تصاویر در سر صحنه فیلمبرداری ایده‌هایی به ذهنم می‌رسد‌. بنابراین بدون عجله و با حوصله باید کار را صورت داد. البته کارگردان باید پیش از فیلمبرداری، از روی فیلمنامه کاملا دکوپاژ را انجام داده باشد. نویسنده نباید در متن، دکوپاژ و توصیه‌های تکنیکی را اعمال کند چراکه با این کار مانع خلاقیت کارگردان می‌شود.

فرآیند تحلیل شخصیت از متن آغاز می‌شود

کارگردان «دو فیلم با یک بلیط» ادامه داد: اگر پلان‌هایی در صحنه فیلمبرداری به ذهن کارگردان می‌رسد نباید در مقابل آن مقاومتی داشته باشد و بهتر است ایده‌های مربوط به آن‌ها را عملی کند. هر پلان نویدی برای پلان بعدی است و تنها تا زمانی که یک زاویه نما دارای قدرت اثر گذاری است باید از آن استفاده کرد. استانیسلاوسکی می‌گوید نقش بزرگ و کوچک نداریم و بازیگر کوچک و بزرگ داریم. بازیگر خود به سادگی می‌تواند متوجه شود که تنها در حال بازی کردن است یا نقش خود را باور کرده است. بازیگر باید ریزه کاری‌هایی را در کار خود لحاظ کند تا کارگردان بتواند با خلاقیت خود از آن‌ها استفاده درستی کند. نمی‌شود نقطه نظرهای چندگانه و متضاد را به بازیگر منتقل کرد بلکه توضیحات به او باید در یک جهت باشد. بازی یک بازیگر نباید با عجله صورت گیرد بلکه باید طراوت داشته باشد.

فرهنگ در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: واقعیت را باید به وجود آورد و آن را به صحنه تزریق کرد. فرآیند تحلیل شخصیت از متن شروع می‌شود و کارگردان باید به جزئیاتی درباره پیشینه شخصیت‌ها به جمع‌بندی برسد. هیچکاک می‌گوید فیلم‌های او قبل از اینکه مقابل دوربین بروند، ساخته شده اند. به این معنی که او همه آنچه را که به آن‌ نیاز داشته است، از پیش در ذهن خود می‌ساخت. یک بازیگر و یا کارگردان نباید در به تصویر درآوردن ذهنیت خود عجله کند.

کارگاه «بازیگری و کارگردانی در سینما» با حضور داریوش فرهنگ کارگردان و بازیگر پیشکسوت سینما در مدت زمان چهار ساعت با حضور هنرجویان سینما و اعضا باشگاه مخاطبان موزه سینما برگزار شد.

آمار بازدیدکنندگان از تالارها و سینماهای موزه سینمای ایران در ۹ ماه سال ۱۴۰۲ اعلام شد.
به گزارش روابط عمومی موزه سینما، در ۹ ماهه ابتدایی امسال بیش ۳۰۰ هزار نفر از موزه سینمای ایران بازدید کردند. همچنین بیش از ۷۰ هزار نفر در سالن‌های سینمای موزه سینما (سینماتوگراف، سینمافردوس، سینما تمدن) به تماشای فیلم‌های سینمایی و هنر و تجربه نشستند و تعداد ۸۰ فیلم نمایش داده شده است.
در ۹ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ رویداد و برنامه‌های مختلف مرتبط با موضوع سینما در موزه برگزار شد که از جمله آنها می توان به بزرگداشت و نکوداشت چهره‌های نامدار سینمای ایران ، برگزاری کارگاه‌های تخصصی، برگزاری نشست‌های تخصصی، نمایش فیلم‌های اصلاح و مرمت شده تاریخ سینمای ایران، نمایش آثار جشنواره سینما حقیقت و آموزشگاه‌های سینمایی، تهیه و ضبط گفتگوی تاریخ شفاهی پیشکسوتان سینمای ایران و … اشاره کرد.
نصب و راه اندازی ۲۴ عدد تلویزیون برای پخش عکس و بیوگرافی عوامل سینمایی از اصناف مختلف (بازیگر، کارگردان، آهنگساز و…..)، طراحی و ساخت ۸ ویترین جدید با مانیتورهای لمسی برای نمایش جوایز سینمایی و ارائه اطلاعات کامل درباره جوایز ، بازسازی بخش میانی تالارها و ایجاد فضای مناسب برای نمایش تجهیزات سینمایی از قبیل آپارت، مویلا، دوربین ، ایجاد فضای جدید و مناسب در بخش میانی عمارت برای نمایش تندیس‌های علی نصیریان، علی حاتمی، جمشید مشایخی و عزت الله انتظامی، طراحی فضای جدید و ساخت دکور برای بخش کودک که شامل : نصب پنج عدد مانیتور لمسی در ابعاد مختلف برای نمایش اطلاعات، عکس، پوستر و پخش گزیده هایی از آثار سینمای کودک و نوجوان ، ایجاد فضای جدید برای بخش دفاع مقدس که شامل: نصب مانیتورهای لمسی برای نمایش اطلاعات، عکس، پوستر و پخش گزیده‌هایی از آثار سینمای حوزه دفاع مقدس و نصب پروژکتور برای نمایش فیلم های برگزیده دفاع مقدس و … از جمله اقدامات صورت گرفته و در دست این مجموعه فرهنگی تاریخی است.
تالارهای موزه سینمای ایران همه روزه به جز شنبه‌ها از ساعت ۱۰ تا ۱۸ میزبان علاقمندان به تاریخ سینمای ایران است و سینماهای این مجموعه فرهنگی- تاریخی از ساعت ۱۱ تا ۲۳ فیلم‌های مندرج در جدول اکران سینماهای تهران را نمایش می‌دهد و بخش های عرضه محصولات فرهنگی، هنری، کتاب فروشی حوض نقره و کافه رستوران‌ها نیز از ساعت ۹ صبح تا ۲۲ میزبان علاقمندان به فرهنگ و هنر است.

آیین نکوداشت زنده یاد «جعفر والی» عصر روز گذشته دوشنبه ۲۷ آذر در سالن فردوس موزه سینمای ایران برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، در ابتدای این مراسم مستند «یک حضور» به کارگردانی  مجتبی سعادت که به زندگی استاد جعفر والی می‌پردازد، پخش شد.

بعد از نمایش فیلم مستند «سعید امیرسلیمانی» دوست و همراه همیشگی جعفر والی که از اعضای اصلی گروه او به شمار می‌رفت ،گفت:  خداوند جعفر والی را رحمت کند. در دوره ای ما در کنار هم یک گروه را تشکیل دادیم که والی کارگردان ما بود و اعضای این گروه افرادی چون جمشید مشایخی، ولی شیراندامی، آزیتا لاچینی و…بودند.

وی ادامه داد: زنده یاد  والی برای تلویزیون اثری همچون «در گوش سالمم زمزمه کن» را ساخته بود که سال گذشته من و ایرج راد این نمایش را در پردیس تئاتر شهرزاد به یاد جعفر والی و با الگو برداری از شیوه کارگردانی این هنرمند، به روی صحنه بردیم.

امیرسلیمانی با بیان اینکه جعفر والی درک بسیار والایی داشت، بیان داشت: او بر ادبیات و کارگردانی اشراف کامل داشت و در کارها بسیار خوب گروه را هدایت و راهنمایی می‌کرد. به خاطر دارم زمانی که در بیمارستان بستری بود روزی به دیدنش رفتم. او همچنان و در همان وضعیت، شوق به صحنه بردن اثری تازه را داشت. والی تا زمانی که از این دنیا رفت، عاشق تئاتر و همچنان علاقه‌مند به کارکردن بود‌. او انسانی بزرگ بود و هیچگاه فراموش نخواهد شد. امیدوارم ما بتوانیم جا پای این بزرگان بگذاریم.

«جعفر والی» باید الگوی علاقه‌مندان به این حرفه  باشد

در ادامه ایرج راد از همکاران جعفر والی درباره او گفت: جعفر والی یکی از هنرمندان بسیار ارزشمند این کشور بود و آثار بسیار باارزشی را از خود بر جای گذاشت. طبق گفته والی، تئاتر میرا است و کارهای درخشان و بی نظیر این بزرگان را بعد از آن‌ها کم‌تر بر روی صحنه دیدیم. علت این است که آن زمان کم‌تر به مسائل مادی فکر می‌شد و اصل بر عشق و علاقه، صداقت، آگاهی، فرهیختگی و ارتباط با تماشاگر بود.

وی ادامه داد: والی در تمام زمینه‌ها عاشق تئاتر بود و همه نیز او را دوست داشتند. او فعالیت‌های زیادی را به انجام رساند و خصوصیات بسیار خاصی داشت که از جمله آن‌ها ریز بینی، دقت، وسواس و تعصب به کار بود. او بسیار وقت شناس بود و هرگز با تاخیر در تمرین‌ها حاضر نمی‌شد. والی اصولی داشت که به شکل اخلاقی در کل گروه گسترده شده بود. آخرین کاری که با او تمرین می کردیم، «در گوش سالمم زمزمه کن» بود. والی از من خواست به همراه هرمز هدایت کار را آغاز کنیم. ما در خانه او و در فصل زمستان هر روز صبح تمرین می‌کردیم. جعفر والی با وجود بیماری همچنان علاقه‌مند بود که این اثر را کارگردانی کند. وقتی در را باز می‌کرد و ما را می‌دید، آن فرد بیمار به یک جوان هجده ساله‌ پر شور و شوق تبدیل می‌شد.

راد خاطرنشان کرد: متاسفانه در اواسط تمرین، بیماری او شدت گرفت و بستری شد. اما همچنان روی تخت بیمارستان هم درباره تئاتر حرف می‌زد و قصد داشت پس از ترخیص، تمرین‌ها را پیگیری کند. این افراد افتخار مملکت هستند و جایگاه ویژه‌ای در تئاتر ایران دارند و آثار ماندگاری را به وجود آوردند. بنابراین ضروری است که الگوی افراد علاقه‌مند به این حرفه باشند. هنر نیازمند عشق، صداقت، بی خوابی، مرارت و سختی‌های بسیار زیادی است. تنها بازیگری که با مسئولیت به روی صحنه می‌آید، متوجه سختی‌های این کار می‌شود و می تواند هر شب اثر جدیدی را بر روی صحنه خلق می‌کند. روزی عبدالله اسکندری به من گفت نتیجه تلاش یک نقاش اثری ماندگار است اما ما هر شب بر روی صورت یک بازیگر هنری را به انجام می‌‌رسانیم که بعد از هر اجرا پاک می‌شود.  کار بازیگر تئاتر نیز همین‌گونه است، اما تاثیری که روی تماشاگر باقی می‌گذارد، همواره در ذهن افراد ماندگار خواهد بود.

وی بیان داشت: بسیار خوشحالم امثال جعفر والی شاگردانی تربیت کردند که اخلاق هنری را در تمام زمینه‌ها در نظر گرفتند. موفقیت بسیاری از چهره‌ها، نتیجه تلاش‌های افرادی همچون جعفر والی است. آقای انتظامی با آن همه قدرت و توانمندی در عرصه بازیگری، پیش از آمدن به روی صحنه چیزی در حدود یک ساعت پیش از اجرا با هیچکس صحبت نمی‌کرد تا آماده رفتن به روی صحنه شود. من می‌دیدم که وقتی می‌خواهد به روی صحنه بیاید، چیزی را زیر لب با خود تکرار می‌کند. از او پرسیدم و گفت من توکل می‌کنم. صحنه برای او مکانی مقدس و جایگاه انسان و ارتباط انسانی بود. باید قدر این عزیزان را بدانیم و جایگاه ویژه و خاص آن‌ها را به نسل امروز منتقل کنیم و امیدوار باشیم همچنان مسائل فرهنگی در کشور همچنان جاری و ساری باشد.

والی در تئاتر به دنبال مشق عشق بود

در ادامه این مراسم  روح الله جعفری پژوهشگر سینما و تئاتر و استاد دانشگاه درباره جایگاه زنده یاد جعفر والی در تئاتر ایران و سیر کاری او  گفت: صحبت کردن درباره جعفر والی از جنبه‌های مختلف و در حوزه‌های تئاتر و سینما قابل تامل است.والی پیش از کودتای ۲۸ مرداد به هنرستان هنرپیشگی رفت و پس از سیر و سلوک در عرصه هنر و مشق آموزی‌ها، مراتبی را طی کرد و به زمانه‌ای برخورد که در سال ۱۳۳۲ فعالیت‌های نمایشی تعطیل شدند. او، سرکیسیان و افراد معدود دیگری گرد هم جمع شدند تا بتوانند ضمن کشف و شهود در تئاتر، مشق عشق کنند.

وی با بیان اینکه تئاتر برای والی همه وجودش بود، بیان داشت: والی به نقش کوچک و بزرگ اهمیت نمی‌داد و تنها ایفای درست نقش برایش مهم بود. او در بیش از پانزده نمایشنامه، به جز اقتباس‌هایی که انجام داده به عنوان نویسنده حضور داشته است. این سیر و سلوک باعث می‌شود جامعه دوباره به سمت تماشای آثار نمایشی سوق پیدا کند.

در ادامه کاظم هژیرآزاد، بازیگر تئاتر و سینما نیز بیان داشت: او کارگردان اولین اجرای تئاتری بود که من در سالن ۲۵ شهریور دیدم. در دفتر آقای اسکویی که هنرجوی او بودم عکس‌هایی وجود داشت که جعفر والی، سعید امیرسلیمانی و ولی شیراندامی از جمله آن‌ها بود. یادم می آید آقای اسکویی گفت این‌ها افرادی هستند که پیش از شما همین دوره را طی کرده کرده‌اند. والی  کار خود را از مدرسه و هنرستان هنرپیشگی شروع کرد و در نهایت از سینما سر در آورد، سینمایی که از سال ۱۳۵۰ با فیلم «گاو» اثر داریوش مهرجویی فقید شکل گرفت.

در این مراسم هنرمندانی چون ایرج راد، سعید امیرسلیمانی، کاظم هژیرآزاد، روح الله جعفری، جمشید ملک پور، حسین خلج  و علاقمندان و شاگردان زنده یاد جعفر والی حضور داشتند.

مراسم نکوداشت زنده یاد «جعفر والی» کارگردان و بازیگر فقید سینما و تئاتر در موزه سبنما برگزار می شود.
به گزارش روابط عمومی موزه سینما، موزه سینمای ایران قصد دارد در آستانه هشتمین سالگرد درگذشت «جعفر والی» مراسم نکوداشت وی را روز دوشنبه ۲۷ آذرماه با حضور دوستان، علاقمندان و هنرمندان سینما و تئاتر برگزار کند.
این مراسم ساعت ۱۷ در سالن فردوس موزه سینما برگزار خواهد شد. در این مراسم فیلم مستند « یک حضور» ساخته مجتبی سعادت با نگاهی به زندگی زنده یاد جعفر والی نمایش داده خواهد شد و همچنین تعدادی از هنرمندان درباره این هنرمند فقید سخنرانی خواهند کرد.
زنده یاد جعفر والی در فیلم‌های سینمایی همچون: گلهای داوودی، تنگسیر، دادشاه، ناخدا خورشید، پائیزان، طهران روزگار نو ، پاداش سکوت، راه و بیراه و همچنین سریال هزاردستان نقش آفرینی داشته است.

اولین دوره شاهنامه خوانی با درس گفتارهایی درباره داستان بیژن و منیژه و اهمیت این داستان برای ساخت آثار سینمایی و تصویری یکشنبه ۱۹ آذر در موزه سینما برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی موزه سینما، در ابتدا فریبا شکوهی عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از بیان علل محبوبیت فردوسی نزد ایرانیان و رمز و راز جاودانگی شاهنامه، به موضوع پیوند ادبیات و سینما اشاره کرد و گفت: هیچکس منکر نیست بین ادبیات و سینما یک پیوند و ارتباط تنگاتنگ وجود دارد اما در پاسخ به اینکه در این پیوند چه چیزی مهم است باید تاکید کرد که فیلمنامه نویس و کارگردان چه شناخت اصولی از متن و ادبیات دارند و اینجاست که پای پژوهنده ادبی به میان می‌آید.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم به پیشینه اقتباس از آثار ادبی در سینمای ایران اشاره کنیم، قطعاً باید از آثار فیلمسازان برجسته و پیشگامان موج نوی سینمای ایران یعنی ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، بهمن فرمان آرا و بهرام بیضایی نام ببریم. از طرف دیگر ادبیات کودک و نوجوان ما هم مرهون هوشنگ مرادی کرمانی است که بسیاری از کارگردانان مثل مرضیه برومند و زنده یاد مهرجویی از آن بهره‌مند شدند.
ششمین فیلم تاریخ سینمای ایران درباره فردوسی است
این پژوهشگر افزود: اگر ورود نخستین دوربین فیلمبرداری به ایران یعنی دستگاه سینماتوگراف در زمان مظفرالدین شاه در سال ۱۲۷۹ خورشیدی را آغازگر سینمای ایران بدانیم و نخستین فیلم غیرصامت بلند سینمای ایران را که متعلق به سال ۱۳۱۲ است را مدنظر داشته باشیم، یک سال بعد فیلم فردوسی عبدالحسین سپنتا ساخته می‌شود. این نشان می‌دهد ششمین فیلم تاریخ سینمای ایران به فردوسی اختصاص داشته که یعنی برای ایرانیان در آن دوره هم قصه‌های شاهنامه اهمیت داشته است. در دهه ۳۰ و با آغاز فیلم فارسی‌ها آثاری ساخته می‌شود اما تعداد کمتری به این موضوع اختصاص پیدا کرده است.
صنعت سینما نیازمند ادبیات است
شکوهی همچنین گفت: در حوزه فیلمنامه نویسی، تئاتر، انیمیشن، فیلم کوتاه، فیلم بلند و … آثاری ساخته شدند اما باز هم کافی نیست. صنعت سینما نیازمند ادبیات ماست، ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر هر دو پتانسیل‌های بسیار بالایی دارند. ادبیات کلاسیک ما بسیار غنی است و جا دارد که از این قصه‌ها، شخصیت‌های مثبت و منفی، قهرمان و ضد قهرمان استفاده شود زیرا هویت ایرانی دارند و می‌توانیم در عرصه جهانی آنها را به نمایش بگذاریم. در صد سال گذشته آثار زیادی درباره فردوسی نوشته شده است اما همه آنها آیا ملاک است که بتوانیم از آنها استفاده کنیم؟ قطعا نیست زیرا باید غربال شوند و فیلمساز و اهالی هنر با کارشناسان ادبی نشست داشته باشند و یک روایت صحیح را مورد توجه خود قرار دهند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: می‌گویند یکی از دلایل نپرداختن فیلمسازان ایرانی به موضوعات شاهنامه عدم اقبال عمومی است اما من این را باور ندارم زیرا گرایش به شاهنامه به ویژه در شهرستان‌ها غوغا می‌کند. انجمن‌های ادبی و شاهنامه خوانی نشان می‌دهد که مردم تشنه و آماده شنیدن شاهنامه هستند. چطور می‌شود فیلمی شایسته اکران شود و از آن استقبال نشود. اکنون در شبکه نمایش خانگی فیلمی پخش می‌شود که اقبال خوبی هم از آن شده و برگرفته از داستان مکبث بود اما باید بگوییم که ما در ادبیات خودمان هم منابع بسیار خوبی داریم البته این به معنای آن نیست که بگوییم آن آثار خوب نیستند بلکه ما ایرانی هستیم و می‌توانیم از آثار معتبر خودمان هم به خوبی بهره ببریم.
داستان های شاهنامه مانند فیلمنامه هستند
پروانه اسماعیل زاده از دیگر سخنران این نشست نیز درباره اهمیت داستان بیژن و منیژه از منظر فیلمنامه نویسی گفت : داستان‌های شاهنامه خود مانند یک فیلمنامه هستند و فردوسی فقط جای فیلمبردار را مشخص نکرده است. داستان بیژن و منیژه دارای ویژگی‌های دراماتیک و گره گشایی‌ها، کنش و واکنش و شخصیت‌های برجسته خاکستری و سیاه و سفید است که می‌توان از آن حتی برای ساخت یک سریال استفاده شود. این داستان همه ویژگی‌های لازم برای یک فیلم بلند و حتی سریال را دارد و اینطور نیست که تنها یک موضوع باشد بلکه داستانک‌های زیادی دارد و داستان بلند بیژن و منیژه را به هم متصل می‌کند. این داستانک‌ها دلشوره و توجه ایجاد می‌کند و مخاطب منتظر است که بداند ادامه داستان چه می‌شود.
خواندن شاهنامه مانند تماشای فیلم است
وی همچنین ادامه داد: سراسر این داستان عشق منیژه به بیژن است البته که بیژن در خیلی از موقعیت‌ها می‌خواهد خردمندانه رفتار کند اما راه فراری ندارد و باید تا آخر مسیر برود. بنابر این شجاعانه این کار را انجام می‌دهد این داستان پر از تعلیقات بسیار زیباست که به کشش مخاطب بسیار کمک می‌کند. متن این داستان به شدت تصویری است و شما تنها با خواندن متن گویی فیلمی را تماشا کردید و همه را می‌توانید تجسم کنید.
وی خاطرنشان کرد: فردوسی در روایتش زاویه دید دارد گاهی از نگاه منیژه گاه بیژن و گاه از هر دو دور می‌شود و شخصیت دیگری را وارد می‌کند و با زاویه دید شخص سومی داستان را ادامه می‌دهد.
شاهنامه در زمانه بدون رسانه چگونه روایت می‌شد؟
در بخش دیگری از این نشست کاوس ندایی با اشاره به شیوه‌های اجرای داستان‌ها زمانه‌ای که رسانه‌های ارتباط جمعی در اختیار نبوده به اهمیت فعالیت‌‌های نقالان، پرده‌خوانان و مرشدها اشاره کرد و گفت: اجراها در گذشته به صورت زنده انجام می‌شده و به نوعی نقالی بوده و با توجه به ظرفیت مخاطب و نوع داستان تغییراتی در نحوه اجرا لحاظ می‌شده است. خنیاگران یا گوسان‌ها با توجه به محتوای داستان و در نظر گرفتن اینکه برای کدام گروه اجتماعی آن اثر اجرا می‌شود شیوه روایی خود را تغییر می‌دانند. این شیوه از زمان ایران باستان وجود داشته و تا حدود سال‌های ۱۳۴۰ ادامه داشته است.
وی افزود: شکل اجرا گاهی فردی و گاهی گروهی بوده است. در ابیاتی که در شاهنامه آمده خنیاگران همراه با ساز نیز داستان‌ها را بیان می‌کردند اما شاهنامه مطابق متن در دربار شاهان اجرا می‌شده حتی در دربار غیر ایرانیان مثل هندیان و شاهان عثمانی نیز رواج داشته است. در میان مردم عادی، به طور مثال برای صنعتگران، شرح دلاوری‌ها و جوانمردی‌های شاهنامه روایت می‌شده است. شاهنامه به صورت ترکیبی از شعر و نثر اجرا می‌شده و نقال و پرده خوان با استفاده از ابزار و وسایلی که در اختیار داشته این داستان‌ را اجرا می‌کرده است و به این شکل توجه بیننده و شنونده را به خود جلب می‌کرد.
در این نشست کیخسرو دهقانی نیز ابیاتی منتخب از داستان بیژن و منیژه را قرائت کرد.