برنامه نمایش و نشست تخصصی فیلم «آنسوی آتش» با حضور شاهین امین مدیر نشست، هوشنگ گلمکانی فیلمساز و منتقد سینما و رامتین شهبازی منتقد سینما و استاد دانشگاه در سالن فردوس موزه سینمای ایران برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، شاهین امین منتقد سینما و مدیر نشست نقد و بررسی فیلم «آنسوی آتش» گفت: از اینکه کیانوش عیاری به عنوان فیلمسازی همیشه پرانرژی  در 15 ماه اخیر دچار کسالت شده است بسیار متاسف و غمگینم. در 12 سال گذشته این سینماگر در مسیر کاری خود شرایط سختی را تجربه کرده که تنها ناشی از سوءتفاهم ها و سو تعبیرها  بوده است. در حالی که عیاری علاوه بر اینکه یک فیلمساز درخشان است، همواره بدون هیاهو، نگاهی مصلحانه به شرایط و مسائل مختلف دارد.

امین ادامه داد: زمانی که برای اولین بار «آنسوی آتش» را دیدم شانزده ساله بودم. پس از جشنواره ماهنامه فیلم مجموعه‌ای از یادداشت‌های کوتاه منتقدین را منتشر می‌کرد.زمانی که یادداشت‌ها را می‌خواندم حس می‌کردم که شاید فیلم حوصله سربری باشد اما پس از آنکه فیلم را دیدم، بسیار برایم  سحرآمیز و جذاب بود. از نظر من «آنسوی آتش» یکی از بهترین آثار عیاری و یکی از فیلم‌های خوب سینمای پس از انقلاب است.

او خاطرنشان کرد: «آنسوی آتش» به راحتی می‌توانست فیلمی  سیاسی یا شعاری باشد، اما با هوشمندی فیلمساز مسیر دیگری را طی کرد. فیلمی که حتی جدا از جنبه های مختلف آن یک سویه عاشقانه متفاوت و جذاب هم دارد، موضوعی که تا آن زمان در دهه 60 سینمای ایران بی سابقه یا حداقل کم سابقه بود.

امین ادامه داد: کیانوش عیاری به دلیل  تجربه زیسته، خود آموختگی سینما و نگاه ژرف به جامعه پیرامون خود و … آن چنان تسلطی دارد که کارگردانی در فیلم هایش دیده نشود . درصورتی که تمام عناصر در تصاویر فیلم های او چیده یا انتخاب شده هستند. مهمترین ویژگی که به آثار عیاری قوت می بخشد، فضاسازی‌های دقیق بدون هر‌گونه نمایش و جلوه گری است.

این منتقد افزود: عیاری حتی گاهی به شکل افراطی از هرگونه نمایش کارگردانی دوری می کند و به تبع آن به سایر عناصر فیلم مانند بازیگر، فیلمبردار و…. اجاز نمایش و اغراق نمی دهد. مگر مواردی معدود که روایت ایجاب می کرده است. به همین سیاق  احساسات گرایی غلو شده و افراطی هم جایی در آثارش ندارد. به عنوان مثال در فیلم «بودن یا نبودن» تمرین و آماده سازی  فصل مربوط به اعلام و خبر مرگ مغزی درگیرهای بعد در بیمارستان، چند روز طول کشید تا به صورت پیوسته در یک سکانس با حرکات پیچیده دوربین فیلمبرداری شود. فصل بسیار درخشانی هم شد اما تنها به دلیل جلوگیری از نمایش کارگردانی، عیاری آن سکانس طولانی را تقطیع کرد زیرا اثر و اصولی که به آنها باور دارد برایش مهم‌تر از جلوه گری خود است.

امین افزود: پس از جایزه فیپا کن عیاری جایزه ای را دریافت کرد که اگر اشتباه نکنم- چون دقیق در خاطر ندارم- نامش جایزه فرهنگ و هنر فرانسه است . فرهیختگان و اهل هنر فرانسه سالانه تنها به یک اثر هنری این جایزه را اهدا می‌کنند که در آن سال «آنسوی آتش» انتخاب می‌شود و بعد از آن، فرانسوی‌ها  از عیاری می‌خواهند فیلمی در این کشور بسازد و به او فرصت می‌دهند یک سال در آنجا اقامت داشته باشد تا با محیط آشنا شده و فیلمنامه را بنویسید. او آن زمان قول ساخت «دو نیمه سیب»  را به تهیه کننده ای داده بود و تنها  بخاطر یک قول شفاهی پذیرفتن آن پیشنهاد را موکول می کند به یک سال بعد که البته به دلیل ماجراهایی عجیب «دو نیمه سیب» تولید بسیار بیش از یک سال  طول می کشد و آن فرصت از دست می رود. اما همین انتخاب و رویکرد نشان‌دهنده وجه اخلاقی در شخصیت عیاری است.

امین با بیان اینکه عیاری همواره با دوری از شلوغ کاری و سروصدا تلاش کرده مسیر خود را بر مبنای باورهایش طی کند، گفت: اگر در دهه شصت و هفتاد درصدی از حمایتی که از بعضی فیلمسازان پرسروصدا و مدعی می شد از عیاری صورت می‌گرفت، به خصوص در عرصه بین المللی حتما او به مراتب می توانست موفق تر باشد و از آن موفقیت های سینما و فرهنگ ایران بهره ببرد . بدون اغراق می توان گفت اخلاق گرایی و دوری از هیاهو در بسیاری از مواقع به ضرر او تمام شده است.

این منتقد سینما همچنین  بیان داشت: از مجموعه موزه سینما برای برگزاری هفته فیلم کیانوش عیاری بسیار متشکرم .امیدوارم این هفته های فیلم برای سینماگران دیگر هم ادامه داشته باشد.

واقعیت هر اثر در درون آن وجود دارد

هوشنگ گلمکانی کارگردان سینما نیز گفت: دو فیلم هشت میلیمتری عیاری در روز اول هفته فیلم  او در موزه سینما نمایش داده شد و خاطرات بسیاری را برای من زنده کرد. فیلم‌های هشت میلیمتری با مشقت زیادی ساخته می‌شدند. «آنسوی آتش» ریشه در یکی از فیلمی هشت میلیمتری از عیاری دارد که درباره داستان دو برادر است که در کنار دکل‌های نفتی، بطری جمع می‌کنند. عیاری بسیار زود در سینمای ایران صاحب امضا شد و فیلمسازی مولف نام گرفت.

وی افزود: در مقطعی فیلمسازان سینمای آزاد می‌توانستند حیات سینمای هنری ایران را ادامه دهند اما تنها تعدادی به فعالیت خود ادامه دادند. امروزه کیانوش عیاری شاخص‌ترین فرد در میان آن جمع است که هنوز به فعالیت خود در سینمای ایران ادامه می‌دهد. این فیلمساز از نسلی به شمار می‌رود که توانستند تشخص خود را در دوره‌های مختلف حفظ کنند و به غیر از کیانوش عیاری، محمدعلی سجادی و علیرضا داوودنژاد فرد دیگری را به یاد نمی‌آوریم که در مسیر اعتقادی خود در سینما باقی مانده باشند.

گلمکانی ادامه داد: «آنسوی آتش» در دورانی ساخته شد که فیلم‌های ملودرام و سیاسی بازار گرمی داشتند، اما عیاری به دلیل روحیه خاص خود فیلمی ساخت که شباهتی به سینمای آن زمان نداشت.

گلمکانی در ادامه گفت: علت اصلی علاقه‌مندی من به کارهای عیاری این است که گویی شخص کارگردان در فیلم غایب است و این موضوع اوج پختگی یک کارگردان به حساب می‌آید. کیارستمی نیز در پی رقم زدن این مسئله بود. این مسئله توانایی ویژه‌ای می‌طلبد و کارهای روبر برسون نیز به همین شکل بوده است.

وی خاطرنشان کرد:  به یاد می‌آروم پیش از انقلاب و در فضای فیلم‌های هشت میلیمتری مربوط به سینمای آزاد، به دلیل فضای سیاسی آن‌ سال‌ها، سازندگان این آثار تلاش می‌کردند تا حرف‌های مهمی را بیان کنند. آن زمان که فیلم‌های هشت میلیمتری عیاری را می‌دیدم چنین حسی داشتم و این موضوع در فیلم «تنوره دیو» نمود بیشتری دارد. زمانی که او فیلم «تنوره دیو» را درباره قنات ساخت، این موضوع می‌توانست سیاسی تلقی شود چراکه شکلی از شیوه زیست قدیمی در آن مطرح می‌شد. خصوصا در صحنه آخر فیلم اتفاق‌ها به گونه‌ای رقم می‌خورد که من عقیده داشتم که عیاری با تکنولوژی مخالف است و مردم را به شیوه زیست سنتی هدایت می‌کند.

این منتقد باسابقه بیان داشت: زمانی که اعلام شد او در حال ساخت این فیلم است، نگران بودم که بار دیگر چنین رویکردی را در پیش بگیرد. در شماره ویژه جشنواره ماهنامه فیلم در سال ۶۶ یادداشت عیاری درباره فیلم همین موضوع بود و عنوان کرد نگران این مسئله بودم فیلم تبدیل به شعار سیاسی روز نشود و به همین دلیل از آن پرهیز کردم.این بار که پس از سی و هفت سال  به تماشای فیلم نشستم به این نتیجه رسیدم که امروزه مسئله واقعیت برای من کم‌رنگ‌تر شده است و اعتقاد دارم هر فیلم اصول خود را بنا  می‌کند و واقعیت هر اثر درون آن  وجود دارد.

نباید به فیلم ها نگاه موزه ای داشته باشیم

در ادامه این نشست رامتین شهبازی استاد دانشگاه نیز گفت: به واسطه شغلی که دارم و با دانشجویان در ارتباط هستم می‌دانم که نسل جدید متاسفانه تنها با افرادی چون فرهادی و کیارستمی آشنا هستند و با عیاری و تقوایی بی‌گانه‌اند و بخشی از این مشکل به سیستم آموزشی بازمی‌گردد. زمانی که در دانشگاه سوره مدیر گروه سینما بودم، درس تاریخ سینمای ایران را به چارت دروس کارشناسی ارشد اضافه کردم.

وی ادامه داد: من معتقدم نباید به فیلم‌ها نگاه موزه‌ای داشته باشیم و بهتر است هفته فیلم درباره سینماگران شاخص ادامه پیدا کرده و این امر به نهادهای مختلف دیگر نیز تسری پیدا کند.

این منتقد سینما بیان داشت:  موزه سینما سال‌ها است که به ضبط خاطرات شفاهی هنرمندان مبادرت می‌ورزد و این امر بسیار مهمی است. کیانوش عیاری مصداق بارز تکوین یک فیلمساز مولف است. در حوزه نظریه پردازی فیلم و هنر نظریه‌های مختلفی وجود دارد که برمبنای آن سینما مورد تحلیل قرار می‌گیرد. عیاری شخصی است که از سینمای آزاد فعالیت خود را شروع می‌کند و به تدریج سینمای شخصی خود را شکل می‌دهد. مسیر او حاصل یک نگاه تکوینی است و این سینماگر فیلم به فیلم پیشرفت کرده و سینمای خود را تکمیل می‌کند.

شهبازی خلطرنشان کرد: «آنسوی آتش» محصول دهه شصت است. فیلم می‌تواند دارای نگاه تمثیلی باشد. زمانی که بحث واقعیت در سینما مطرح می‌شود، همواره نام کیانوش عیاری در میان است چراکه این موضوع حاصل برخوردهای مربوط به دهه شصت بوده و امروز نگاه دیگری وجود دارد. در آثار هنری تنها بخشی از واقعیت قابل بازنمایی است و در اصل با تمثیل رو به رو هستیم. آنچه که فیلم‌های عیاری را از سایر فیلم‌های تمثیلی آن دوران جدا می‌کند، بحث روایتگری به واسطه فیلم است.

شهبازی بیان داشت: فیلم «آنسوی آتش» در جنوب کشور ساخته شده و به واسطه نگاه ما به ادبیات این منطقه، فیلم‌های اینچنینی می‌توانند به حوزه ادبیات متصل شوند. عیاری به واسطه تصویر به داستان گویی می‌پردازد. فیلم دارای فضایی شبه وسترن است و عیاری آموخته‌های خود را در قالب تصویر بازنمایی می‌کند. امروزه بحث روایتگری فیلم فارغ از جریان‌های موجود در ادبیات مطرح شده است و در آن به زبان سینما توجه می‌شود. اتفاقی که در «آنسوی آتش» برای من جذاب است، روایتگری به وسیله سینماست و این فیلم مدیون فیلمنامه و سبقه ادبی خود نیست.

شهبازی افزود: در بحث پرداخت واقعیت، موضوع این است که آیا واقعیت وجود دارد و آیا هنر باید آنرا حتما را نشان دهد؟ و اصلا تصویر آن بر پرده سینما چه فضیلتی دارد؟ عده‌ای بر این عقیده آمد که هنر باید از مجرایی نشانه دار به آن بپردازد. بحث واقع‌گرایی با واقع نمایی متفاوت است. واقع گرایی معرف شناسی است و مربوط به این مسئله است که فیلمساز درباره واقعیت چگونه فکر می‌کند.

وی ادامه داد: واقع نمایی دارای بحث هستی شناسی است و درباره درک واقعیت جهان یک فیلم به بحث می‌پردازد. در فیلم «آنسوی آتش» حذف آدم‌های اضافه از پس زمینه رخ می‌دهد. در سینما بحث میزانسن وجود دارد که به معنای قرار دادن در صحنه است.‌ امروز بیش از هر چیز درباره فضاسازی صحبت می‌شود چراکه مکان امری محدود کننده است. فضا به هنرمند امکان تخیل بیشتری می‌دهد. در فیلم انسان‌هایی وجود دارند که در قاب‌هایی منطبق بر اصول کلاسیک قرار می‌گیرند. عیاری این موارد را از سینما آموخته است و این موضوع با تماشای فیلم‌های او قابل دریافت است.

شهبازی خاطرنشان کرد: در فضا عناصری مانند آتش و آب وجود دارد که بر بدوی بودن فضا تاکید دارد. کارکرد فضا این است که با حذف برخی از عناصر، فضایی برای پر کردن جای خالی آدم‌ها به وجود می‌آید. در فیلم عموما شخصیت‌ها به صورت تک افتاده تصویر می‌شوند. کارگردانی پنهان در این اثر وجود دارد و این اتفاق بعدها در «آبادانی‌ها» و «بودن یا نبودن» هم اتفاق می‌افتد. بازی بازیگران از نکات جالب در این اثر است و بازیگران تئاتر از امکانات موجود در این هنر استفاده نمی‌کنند تا واقع نمایی صورت گیرد.

شهبازی در پایان صحبت‌های خود گفت: هنر سینما امری وارداتی در ایران است و کیانوش عیاری آن را مال خود کرده و سپس به مخاطب عرصه می‌کند. یک فیلم را می‌توان از جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار داد. برگزاری چنین برنامه‌هایی می‌توانند افرادی چون کیانوش عیاری را هرچه بهتر به نسل جدید معرفی کند. وظیفه ما به عنوان نسل میانی است که این اتفاق را رقم بزنیم.

سپیده حیدرآبادی مدیر روابط عمومی موزه سینمای ایران در روز آخر از هفته فیلم کیانوش عیاری در این مجموعه گقت: از افرادی که در هفته فیلم کیانوش عیاری، کارگردان مولف سینما همراه ما بودند تشکر می‌کنم. امیدوارم در موزه سینما بتوانیم از گنجینه این هنرمند به صورت شایسته ای حفاظت و نگهداری کنیم. همچنین از دوستان و نزدیکان آقای عیاری و مخصوصا آقای غفارزاده که ما را در برگزاری این برنامه همراهی کردند تشکر می‌کنم.

مهرداد غفارزاده نیز بیان داشت: متاسفانه از سه روز گذشته وضعیت جسمانی کیانوش عیاری رو به وخامت رفته و او در بیمارستان سینا بستری است. اما همچنان به صورت تلفنی پیگیر روند ادامه این برنامه بوده است و ذهن ایشان درگیر نمایش فیلم‌ها و برگزاری نشست‌های مربوط به آثارشان در موزه سینما است‌. خوشبختانه امروز ایشان وضعیت بهتری دارند و فردا از بیمارستان مرخص خواهند شد. از طرف آقای عیاری از موزه سینما تشکر می‌کنم که این برنامه را تدارک دیدند. راه اندازی گنجینه این فیلمساز در موزه سینما مصادف با روز تولد او بود به همین مناسبت مراسمی برای او تدارک دیده شد. از مجید اسماعیلی مدیرعامل موزه سینما بابت پیگیری‌های ویژه ایشان بسیار سپاسگزارم.

غفارزاده در پایان گفت: پنج فیلم عیاری با همکاری فیلمخانه ملی ایران ترمیم شده است و در هفته فیلم او در موزه سینما به نمایش درآمد که جا دارد از زحمات فیلمخانه ملی ایران تشکر کنم. امیدوارم هفته فیلم موزه سینما با دیگر کارگردان‌های بزرگ سینمای ایران ادامه پیدا کند.

چهارمین آیین اهدا نشان عالی خورشید به همت انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند و با همکاری موزه سینما پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه در سالن فردوس موزه سینما برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، در ابتدا منصور ضابطیان مجری مراسم گفت: امروز از فیلمسازی تجلیل می‌کنیم که سینمای مستند ایران مدیون فعالیت‌های او در حوزه پژوهش، کارگردانی و مخصوصا تهیه‌کنندگی است.

در ادامه این برنامه کلیپی از سه دوره گذشته برگزاری این آیین پخش شد.

مرتضی رزاق کریمی، رئیس هیئت امنا نشان عالی خورشید نیز گفت: بسیار خرسندم که در چهارمین دوره اهدا نشان عالی خورشید حضور دارم. بسیار مهم است که این رویداد به دوره چهارم برگزاری خود رسیده و این موضوع گویای ثبات و پایداری این رویداد و نقش تهیه کنندگی در سینمای مستند است. سینمای مستند از گذشته تا کنون و از زوایای مختلف به ذهن مخاطب نور تابانده و می‌تواند آگاهی و خرد جمعی را افزایش دهد. باید قدر آن را باید بدانیم زیرا این نوع از سینما، از الزامات توسعه پایدار است و این مسئله بدون توجه به توسعه فرهنگی اتفاق نمی‌افتد.

وی ادامه داد: اگر یک تهیه‌کننده از هوشمندی لازم برخوردار باشد و بتواند مسیری را با استراتژی مناسب در پیش بگیرد، به نتیجه لازم خواهیم رسید. بدون تردید یکی از افرادی که در چهار دهه فعالیت حرفه‌ای خود قدم‌های استوار برداشته، ارد عطار پور است.

رزاق کریمی بیان داشت:  کارنامه عطارپور تنها از نظر  کمی دارای اهمیت نبود و  مجموعه آثار ایشان از کیفیت بسیار بالایی سود می‌برند. او در طول دوره کاری خود برای بسیاری از علاقه‌مندان به فعالیت در سینمای مستند نقش پدری داشته است. عطارپور فردی مهربان نسبت به علاقه‌مندان به سینمای مستند است. امیدوارم مسیر حرفه‌ای عطارپور بیش از گذشته رونق داشته باشد و حمایت های لازم از او صورت بگیرد.

در ادامه این برنامه ضابطیان از فرهاد ورهرام، مستندساز شاخص سینمای ایران دعوت کرد تا روی صحنه حاضر شود.

ورهرام  بیان داشت: من و عطارپور ساعت‌ها درباره موضوعات مختلف صحبت می‌کنیم اما حرف زدن درباره او برایم  ساده نیست. آشنایی من با او به اوایل دهه هشتاد و جشنواره‌‌ای در شهر رشت بازمی‌گردد. در این رویدادفیلمی به نام «پرنیان» دیدم که برایم حیرت آور بود. او همان زمان مجموعه «بیست شب» را برای شبکه چهار تولید می‌کرد. اعتقاد دارم در ایران سینمای پرتره وجود ندارد و تنها فیلمی که به این نوع سینما نزدیک شده است، «پرینیان» است. فیلم درباره یک باستان شناس است که در جست‌وجوی فرهنگ، به اعماق زمین می‌رود در حالی که خود و خانواده‌اش در حال نابودی هستند. در همکاری با ارد عطارپور متوجه شدم که تهیه‌کنندگی به چه معنا است.

وی ادامه داد: عطارپور دارای دانش بالایی است و بر موضوعات مختلف اشراف دارد. مهم‌ترین فیلم‌های مستند سینمای ایران از جمله «خلیج فارس» توسط ایشان ساخته شده است. متاسفانه برخی از این فیلم‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. خوشحالم در مراسمی شرکت کرده‌ام که در آن نشان عالی خورشید به عطار پور هدا می‌شود.

وی ادامه داد:  ابن نشان نام خود را از خورشید گرفته است که نماد مهر و فرشته محبت و دوستی است. امیدوارم گرمی این نشان به پیکر نحیف سینمای مستند بتابد تا جایگاه واقعی خود را پیدا کند.

در ادامه این برنامه ضابطیان گفت: ارتباطی میان نشان خورشید و عطارپور وجود. او به گواه جوانانی که با او کار کرده‌اند، گرمای محبت خود را یکسان بر همه افرادی که با او همکاری داشته‌اند تابانده است و بسیاری از این افراد، شکل‌ گیری روند فعالیت حرفه‌ای خود را مدیون عطار پور هستند.

در ادامه ویدئویی از دختر و پسر ارد عطار پور پخش شد که درباره ویژگی‌های شخصیتی پدرش سخنانی را گفت.

سپس حامد شکیبانیا، رئیس هیئت مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند گفت:

خوشبختم در زمانه‌ای زندگی می‌کنم که توانسته‌ام بارها فیلم‌هایی همچون «پرنیان»، «رویای سیاه»، «پرسپولیس- شیکاگو» و .. را ببینم. او تولید مجموعه‌ای منسجم از فیلم‌سازان تازه‌کار را نیز در کارنامه دارد و این اثر از جمله فیلم‌هایی است که  من در کارگاه‌های آموزشی خود تماشای آن را به افراد جوان این حوزه پیشنهاد می‌کنم. فیلم‌های پیشین او همچنان تازه و دیدنی است و مخاطب را تفکر وا می‌دارند. خوشحالم که با خالق این آثار آشنا هستم. امیدوارم همچنان با همان قدرت، دقت و هوشمندی خود آثاری را تولید کنند.

شکیبانیا با بیان اینکه متاسفانه دیگر مجموعه‌‌هایی چون «بیست شب» و «گنج‌های پنهان» ساخته نمی‌شود، ادامه داد: تلویزیون آثار ماندگاری را ساخته است و در سال‌های اخیر، تعداد کارهای قابل تامل در این رسانه کاهش یافته است. باید شرایطی برای تولید آثار اینچنینی فراهم شود.

سپس ضابطیان گفت: وقتی در گسترده‌ای نزدیک به چهار دهه کارهای عطار پور را رصد می‌کنیم، متوجه می‌شویم آثار او به لحاظ کمی و کیفی از فیلم‌های امروز فراتر است. او در زندگی شخصی خود آرامش لازم را داشته است و به همین دلیل توانسته چنین فیلم‌هایی را پدید آورد.

ضابطیان در ادامه از همسر ارد عطار پور تقدیر کرد.

در ادامه چهارمین آیین نشان عالی خورشید شهرام درخشان، مستندساز  نیز گفت: برای من بسیار ارزشمند است که نزدیک به چهار سال با عطارپور سابقه دوستی دارم. او اولین کسی بود که به من اعتماد کرد و توانستم فیلم بسازم و می‌دانم که در قبال بسیاری دیگر نیز همین‌گونه رفتار کرده است. ارد عطارپور در هر موقعیت و شرایطی که قرار بگیرد، جهان پیرامون خود را تغییر می‌دهد. حتی در جمع کوچک دوستان نیز این اتفاق رخ می‌دهد. این اتفاق فراتر از تاثیر است و او توانست جهان پیرامون خود را به سمت روشن‌تر شدن، زیباتر شدن و عمیق‌تر شدن تغییر دهد. سال‌ها بعد نیز با دیدن آثار ایشان همچنان افرادی متوجه این تغییر می‌شوند. او دارای رد پا و اثری مختص به خود است که هیچ‌گاه از بین نخواهد رفت.

درخشان افزود: امیدوارم او عمر طولانی و پرباری داشته باشد و ما بتوانیم قدر وجود او را بیشتر بدانیم. دنیا به افرادی همچون عطارپور که دنیای پیرامون خود را پویاتر می‌کند نیاز دارد.

سپس علی دهکردی، مدیرعامل خانه سینما در سخنانی بیان داشت: از نظر حرفه‌ای در جایگاهی نیستم که درباره عطارپور صحبت کنم. از طرف خود، اعضای هیئت مدیره خانه سینما و صنوف مختلف از سنت برگزاری این آیین قدردانی می‌کنم. وجود این مراسم اعتلا دهنده سینمای سنگرساز و بی سنگر مستند است.  مستند.نوع عالی سینمایی است که ابزاری برای اغراق در آن وجود ندارد و فیلمساز بدون اینکه پشت بازیگران و داستان‌های فریبنده قرار بگیرد، به صورت خالصانه کارخود را صورت می‌دهد. من فکر می‌کنم افرادی که در حوزه فرهنگ و هنر با نام کوچک شناخته می‌شوند، افراد بزرگی هستند. نام آقای عطار پور برای همیشه در دنیای سینمای مستند کشور جاودانه و ماندگار خواهد بود.

منصور ضابطیان در ادامه گفت: از موزه سینما برای همکاری در برگزاری این مراسم تشکر می‌کنم. محمد صوفی رئیس چهارمین آیین نشان عالی خورشید و زهرا قائدی دبیر اجرایی جشن زحمات زیادی را در چند ماه اخیر برای آماده سازی این رویداد متحمل شدند.

در ادامه فیلمی درباره اردعطارپور پخش شد.

سپس نوبت به اهدا نشان عالی خورشید رسید و حسین ترابی، پروین ثقه الاسلامی، فرهاد ورهرام، مرتضی رزاق کریمی، حامد شکیبانیا و علی دهکردی بر روی صحنه حاضر شدند و بیانیه هیئت امنا ابن نشان قرائت شد.

پس از اهدای چهارمین نشان عالی خورشید به ارد عطار پور، وی گفت: از حضور همه عزیزان بسیار ممنونم. این مراسم من را که گمان می‌کردم سرعت کارم باید اینچنین باشد را به این فکر انداخت که باید کارهای نیمه تمام خود را تمام کنم.

عطارپور ادامه داد: من فیلمی درباره تصادفات جاده‌ای دارم که بیست سال است قصد دارم تا آن را بسازم. انرژی امشب باعث شد تا به فکر تمام کردن کارهای خود باشم. همچنین در کارنامه من فیلمی به نام «رویای سیاه» درباره خاطرات دکتر موحد و سال‌های جنبش نفت وجود دارد. (مقطع پس از آن و تا زمان انقلاب را نیز در دستور کار داریم.) از دوستانی که باعث برگزاری این مراسم بودند و سخنرانان محترم بسیار سپاسگزارم. همچنین از کسانی که وحید باقرزاده و خانواده من را از اقصی نقاط دنیا پیدا کردند و همچنین انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند و اعضای هیئت امنای نشان عالی خورشید تشکر می‌کنم. دکتر سعید دادگر و دوستاتی دیگر همیشه من را حمایت کرده‌اند  به همین دلیل از آن‌ها ممنونم. شبی به یاد ماندنی برای من بود.

گفتنی است اعضای هیئت امنا نشان عالی خورشید متشکل از افرادی همچون مرتضی رزاق کریمی، رامین حیدری فاروقی،  سعید رشتیان، محمد صوفی، حامد شکیبا نیا، رضا خوشدل و عصمت شاکری بوده و از امسال نام ارد عطارپور نیز به این فهرست اضافه شد.

در این مراسم چهره‌هایی همچون مجید اسماعیلی مدیرعامل موزه سینما، سعید رشتیان، مهرداد زاهدیان، علیرضا حسینی،  حامد شکیبانیا، محمد صوفی، مهناز مظاهری پور، فرهاد ورهرام، مهدی مسعودشاهی، علیرضا تابش، احمد مسجدجامعی، شهرام درخشان، بابک بهداد، حسین ترابی، علی لقمانی، محمدعلی حسین‌نژاد، پژمان مظاهری‌پور، مسعود سفلایی، شهنام صفاجو، پروین ثقه الاسلامی، علی دهکردی و… حضور داشتند.

برنامه نمایش و نشست تخصصی فیلم «بودن یا نبودن» با حضور فریدون جیرانی فیلمساز و مدیر نشست، شادمهر راستین فیلمنامه نویس و مهرزاد دانش منتقد سینما در موزه سینمای ایران برگزار شد.

یه گزارش روابط عمومی موزه سینما، فریدون جیرانی در ابتدای این نشست گفت: فیلم بودن یا نبودن در ابتدای دوره اصلاحات و سه سال پس از «شاخ گاو» ساخته شده است. این فیلم در جشن خانه سینما جوایز بسیاری گرفت اما در جشنواره فیلم فجر حاضر نبود. نکته مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر مسیر کاری تمام فیلم‌سازها و در همه دوران‌ اثر گذار بوده و عیاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. نکته مهم این است که فیلم توانسته از فضای باز جامعه در آن زمان استفاده مطلوبی کند.

وی ادامه داد: «بودن یا نبودن» یکی از اولین فیلم‌های کیانوش عیاری است که در آن شخصیت‌ها متعلق به طبقه متوسط هستند. از این لحاظ «بودن یا نبودن» به لحاظ مضمون نسبت به دیگر فیلم‌های او دارای تفاوت‌هایی است.

این فیلمساز افزود: عیاری پیش از ساخت «ویلای ساحلی»  در دو مقطع تلاش کرده بود تا  فیلم تجاری بسازد که به تولید فیلم‌های «روز باشکوه» و «دو نیمه سیب» منجر شده بود.

 

«بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید

مهرزاد دانش مناقد سینما نیز در بخش ابتدایی صحبت‌های خود گفت: فیلم در فصل مربوط به پله‌ها دارای هندسه شگفت‌آوری است و از لحاظ معنایی تحرک بسیار زیادی دارد. این بخش دارای یکی از میزانسن‌های درخشان در تاریخ سینمای ایران است. عمق دهی به فضا در انواع فیلم‌های عیاری نمود وسیعی دارد و میزانسن پلکان نسترن یکی از جلوه‌های اساسی در  حس شدن فضا است و پرداخت آن به گونه‌ای تصنعی صورت نمی‌گیرد.

وی با اشاره به فیلم «آبادانی‌ها»: ادامه داد: تمرکز روایت و داستان در «آبادانی‌ها» بر فلاکت پیرامون شخصیت‌ها بود و آن‌ها در جبری محتوم به سر می‌بردند. اما در فیلم «بودن یا نبودن» شخصیت‌ها از طبقه‌های مختلف این فرصت را دارند تا سرنوشت خود یا دیگری را تغییر دهند. در آثار عیاری، یک فرد انقلابی در جست‌وجوی تغییر شرایط پیرامون خود است و شخصیت‌ها افرادی شورشی هستند.

این منتقد سینما خاطرنشان کرد: اولین بار که دختر وارد محله می‌شود، صحنه‌ای وجود دارد که فردی در حال پنبه زنی است و این تصویر به لحاظ معنایی، هشدار دهنده است. اما در پایان به تصویری از رفو کردن فرش می‌رسیم که معنایی امیدوار کننده در بر دارد. عیاری هوشمندانه داستانک‌هایی را در میان قصه اصلی تعبیه می‌کند تا ارتباط در قصه و میان شخصیت‌ها شکل بگیرد. در فیلم‌های پیشین عیاری، برخوردها خشن‌تر بود و افراد رودررو یکدیگر قرار می‌گرفتند. اما در این اثر، خشونت به نوعی مفاهمه و امید تبدیل شده است.

دانش درباره توجه به جزئیات در سینمای عیاری گفت: برخی از فیلمسازان صرفا به مایه اصلی متن نگاه می‌کنند، در صورتی که توجه به جزئیات، باعث باورپذیری موضوع برای مخاطب می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین موتور پیش برنده و کنشمندی اصلی در فیلم «بودن یا نبودن» توسط خانم‌ها صورت می‌گیرد و در مقابل، آقایان باعث ایجاد رکود در اثر می‌شوند.

دانش بیان داشت: عیاری همواره به دلیل نگاه تیزبینانه به مناسبات اجتماعی، بیش از سایر فیلمسازان زیر ذره بین قرار داشته است. کیانوش عیاری نمونه ای از عیار شرافت در سینمای ایران  است. همه مایه‌ها و موتیف‌های اخلاقی در فیلم‌های عیاری نمود دارد و در تا رو پود درام تنیده شده است.

 

عیاری تحت تاثیر مردم یک جامعه قرار دارد

شادمهر راستین نیز در ادامه این نشست گفت: از مسئولین موزه سینما که چنین مراسم و سلسله نشست‌هایی را برای سینمای کیانوش عیاری برگزار کردند، تشکر می‌کنم. همچنین از فیلمخانه ملی ایران که آثار مهم سینمای ایران را ترمیم و بازسازی می‌کند، سپاسگزارم. فیلم‌های هشت میلیمتری عیاری دارای سیری از شیوه فیلمسازی غریزی است و موضوع درک سینما از طریق تصویر و فرم در آن‌ها وجود دارد. در سینمای جهان نیز استیون اسپیلبرگ چنین مسیری را طی پیمود و از ساخت فیلم‌های ۸ میلیمتری کار خود را شروع کرد.

وی ادامه داد: «بودن یا نبودن» زمانی ساخته شده است که هنوز قانون پیوند اعضا تصویب نشده بود. این قانون هنوز در کشوری همچون ژاپن نیز تصویب نشده است و ایران از جمله کشورهای پیش‌رفته در این حوزه به شمار می‌رود.

راستین بیان داشت: «بودن با نبودن» در تصویب قانون پیوند اعضا تاثیر زیادی داشت و این اثر دو سال پیش از اجرایی شدن این قانون ساخته شده است. فیلم در یک رویداد خارجی یعنی جشنواره قاهره حضور پیدا کرد که موفق به دریافت جایزه شد.

این سینماگر ادامه داد: امروزه یکی از روش های فیلمسازی، طبق مستندهای ساخته شده توسط داردن‌ها در بلژیک است. «بودن یا نبودن» مانند یک گوهر درخشان در همان سبک و سیاق مستند گونه است اما آنطور که باید دیده نشده است.

راستین با بیان اینکه به فرآیند «تکرار» در فیلمنامه نویسی کاشت، داشت و برداشت می‌گویند، افزود: در عموم فیلمنامه‌ها، در یک سوم اولیه فیلم، در زمینه‌هایی گوناگونی معرفی صورت می‌گیرد و در ادامه با موتیف تکرار فرآیند تغییر ماهیت نشان داده می‌شود. در فیلم «رزمناو پوتمکین» نیز سکانس پلکان ادسا وجود دارد و نقش وحدت مکان در رشد و پیشرفت قصه مشخص است. هر ورود و خروج از لوکیشن، با تغییر ماهیت و در نهایت با تغییر قضاوت تماشاگر همراه است.

راستین خاطر نشان کرد: عیاری مدام در حال تجربه کردن است و این موضوع ارتباطی با سینمای هیچکاک ندارد. در واقع با سینماگری طرف هستیم که سینما را در حد هیچکاک می‌داند اما دارای ویژگی‌های مختص به خود است. برای عیاری مسئله پیوند قلب دارای اهمیت است و او این موضوع را به وسیله پیوند عضو میان افراد ایرانی و ارمنی دراماتیک کرده است. در این اثر، پیش از هر چیز یک قصه کلی مطرح شده و آن، فرم فیلم را شکل داده است  و به تدریج مضمون‌های فیلمنامه با یکدیگر ارتباط پیدا کرده‌اند.

فیلم‌نامه نویس «به همین سادگی» ادامه داد: اگر عیاری با یک فیلمنامه نویس همراه بود شاید تا این اندازه کارگردانی در فیلم‌های او اهمیت پیدا نمی‌کرد. در واقع شیوه کارگردانی در آثار عیاری، فیلمنامه و تصویر را مال خود می‌کند. فرم و محتوا در آثار ایشان در هم تنیده شده و دلیل این است که او فیلمنامه آثارش را بسیار خوب می‌نویسد. جای دوربین و علت قرار گرفتن آن در نقاط و زوایای مختلف برای عیاری مهم است و بنا به دلایل فیلمنامه‌ای دست به انتخاب آن می‌زند.

راستین بیان داشت: در سیر کارهای عیاری، فیلم‌های او از جایی به بعد شهری شدند و این اتفاق به تدریج رخ می‌دهد و شخصیت‌ها از حاشیه وارد تهران می‌شوند. پس از سریال‌های «خانه به خانه» و «هزاران چشم»، آثار ایشان به داخل آپارتمان رفتند. البته این اتفاق باعث کمرنگ شدن درام در فیلم‌های او شده است و دلیل آن این است که فضای خارج از شهر به لحاظ تصویری دراماتیک‌تر از فضای شهری است.

این فیلمنامه نویس بیان داشت: درک بحران طبقه متوسط پیچیده‌تر از طبقات فرودست است. در سینمای ایران و پس از انقلاب، مدام درباره نگرانی‌های طبقه متوسط فیلم ساخته شده است. بنا به شرایط زمانه، «بودن یا نبودن» پایانی امیدوارکننده دارد. شگرد دیگر عیاری این است که ما به عنوان مخاطب می‌دانیم که قرار است قلب پیوند زده شود اما او با استفاده از ابزار سینما به گونه‌ای رفتار می‌کند که مخاطب تا پایان مشتاق تماشای فیلم باقی می‌ماند.

راستین در ادامه صحبت‌های خود گفت: دورانی که عیاری ساخت سریال را تجربه می‌کرد در مسیر کاری او اهمیت زیادی دارد. عیاری کارگردانی است بسیار تحت تاثیر شرایط مردم یک جامعه قرار دارد. در آن مقطع، خبر پیوند قلب موضوع روز بود. احساسات غلو شده که برخی از کارگردان‌ها به تماشاگر دیکته می‌کنند در آثار عیاری وجود ندارد و او شکلی از داکیودراما را پیگری می‌کند. بیشترین امتیاز فیلم‌های او در کارگردانی و درام نیست، بلکه موفقیت اصلی او در چگونگی فضاسازی است. او با ایجاد فضا سازی ویژه، جزئیاتی را اعمال می‌کند که گویی تماشاگر در صحنه حضور دارد.

راستین با بیان اینکه مجموعه فیلم‌های کیانوش عیاری دارای تم گفت‌و‌گو و هم‌دردی هستند، بیان داشت: او در فیلم‌های خود در پی القای امید و زندگی است و این موضوع، حتی درباره فیلم تلخ «خانه پدری» نیز وجود دارد. عیاری با وجود اینکه پا به سن گذاشته است اما همچنان یکی از جوانترین فیلم‌سازی‌های ایرانی است و از او برای داوری فیلم‌های آوانگارد و تجربی دعوت می‌شود.

چهارمین دوره اعطای نشان عالی خورشید برگزار می‌شود.
به گزارش روابط عمومی موزه سینما، چهارمین دوره اعطای نشان عالی خورشید پنج‌شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ با همکاری موزه سینما در سالن فردوس این مجموعه فرهنگی برگزار خواهد شد و با نظر هیات امنا، در این دوره نشان عالی خورشید به ارد عطارپور تهیه‌کننده و کارگردان نامدار سینمای مستند ایران تعلق خواهد گرفت.
مراسم اعطای نشان عالی خورشید که نخستین دوره آن در ۱۳۹۹ برگزار شد همه ساله اردیبهشت ماه، از سوی هیات امنای این نشان و انجمن صنفی تهیه‌کنندکان سینمای مستند به اشخاصی که در رشد و اعتلای تهیه‌کنندکی فیلم مستند تاثیرگذار بوده‌اند اعطا می‌شود.
مرتضی رزاق کریمی، رامین حیدری فاروقی و سعید رشتیان دریافت کنندگان این نشان عالی در سه دور گذشته بوده‌اند.
مراسم امسال اعطای نشان با حضور بزرگان و نخبگان سینمای مستند کشور و علاقه‌مندان فیلم مستند روز پنج‌شنبه ۲۷ اردیبهشت ماه ساعت ۱۷ الی ۱۹ در سالن فردوس موزه سینما واقع در باغ فردوس برگزار خواهد شد.