در بخش دیگری از همایش یک روزه «سینمای ایران؛ نگاهی به آینده» در موزه سینما پنل «سینما و جهان ایرانی»  با حضور شادمهر راستین فیلمنامه نویس و منتقد سینما، اعظم راودراد عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، بهارک محمودی عضو هیأت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و محمدرضا مریدی عضو هیأت علمی دانشگاه هنر برگزار شد.

در ابتدای این نشست،  اعظم راودراد عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران درباره مرد ایرانی به روایت سینمای ایران گفت: در ابتدا باید این مسئله را عنوان کرد که آیا مطالعه مرد ایرانی در سینما یک امر ضروری است؟ حدود 28 سال است که در حوزه سینمای ایران کارهای پژوهشی انجام می‌دهم به نظرم یکی از محورهای پرتکراری که وجود دارد بازنمایی زنان در سینماست. تصور زن شاغل، مدرن یا خانه‌دار، نقش مادر و همسر و چگونگی بازنمایی آن در سینمای ایران بارها بررسی شده و تحقیقات زیادی درباره آن انجام شده است. در بسیاری از این تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که نوعی مردسالاری در آثار سینمایی وجود دارد و زنان تحت سیطره آن مردسالاری قرار گرفته‌اند و باید تغییر کنند یا تغییر کرده است.

وی افزود: طبق برخی از پژوهش‌ها که تحولات نقش زن در سینما را مورد بررسی قرار داده‌اند، این گونه بوده که زنان اولیه در سینما سنتی و تحت ستم بوده‌اند و کم‌کم رشد اجتماعی آنها بیشتر شد و برابری با مردان شکل گرفت ولی هنوز مردسالاری سر جای خود است. در سینما این گونه نمایش داده می‌شود که مردسالاری چیز خوبی است و مردان اوضاع خوبی دارند، ولی وقتی در فیلم‌های ایرانی دقیق می‌شویم، می‌بینم مردها نیز چندان وضعیت خوبی در سینما ندارند. مردانگی‌هایی در سینمای ایران نمایش داده می‌شود اما معلوم نیست آن چیزی که ما فکر می‌کنیم باشد.

این استاد داشنگاه بیان داشت: مجموعا دو تحقیق در این زمینه انجام شده که یکی رساله دکتری بررسی دوره پیش از انقلاب با عنوان «افول مردانگی در سینمای ایران» نوشته علی پاپلی یزدی است (رساله‌ای در مقایسه لات و لوطی) و آن یکی مقاله‌ای مربوط به دکتر چاوشیان در دوره بعد از انقلاب با عنوان «ستاره‌های مردانگی و مردانگی ستاره‌ها» است که در دانشکده جامعه‌شناسی دانشگاه گیلان منتشر شد. این تحقیق بحث مردسالاری هژمونیک را مطرح کرده و دوره‌بندی کرده است. طبق این تحقیق در دهه 60 مردانگی با خصوصیات مشخصی مثل مقتدر بودن، اخلاق مداری و پشتیبان خانواده بودن مطرح است؛ مرد در این دوره ایده‌آل و نمونه است. یعنی مجموعه صفاتی که مردان در آن دوره داشته‌اند جمع کرده‌اند و با آن تیپ ساخته‌اند. این تحقیق مردانگی در دهه‌های بعد را بررسی کرده که چه تغییری کرده است و می‌گوید مردسالاری به اقتضای شرایط خود در دهه های مختلف بازسازی و به‌روز شده است ولی همچنان مردسالاری هژمونیک است.

وی با بیان اینکه مردان در سینمای ایران را حداقل در چهار تیپ شخصیتی می‌توان مشخص کرد، گفت: در دسته‌بندی جنگی و انقلابی، دینی و خانوادگی، مسائل اجتماعی و کمدی می‌توان تقسیم‌بندی کرد که البته مسائل اجتماعی با ژانر اجتماعی تفاوت دارد. مسائل اجتماعی در آسیب‌شناسی یک اصطلاح است که شامل بزهکاری، فقر، جرم و جنایت، طلاق و… است.

وی در توضیح این دسته بندی، ادامه داد: در دسته‌بندی جنگی و انقلابی، مردانگی مانند فیلم های ملاقلی‌پور و حاتمی‌کیا مردان شبیه مردان قدرتمند دهه 60 است؛ آنها دارای شخصیت انسان‌های وارسته، خداجو، درستگار و فداکار، مهربان، خانواده‌دوست و فرشته مانند هستند. در دسته دیگر که فیلم‌های دینی و خانوادگی نقش مردان را می‌بینیم که از لحاظ اخلاقی مثبت، زحمتکش، خانواده دوست، دیندار و از طبقه پایین جامعه هستند؛ مانند فیلم‌های «طلا و مس»، «زیر نور ماه»، «بچه‌های آسمان»، «آواز گنجشک‌ها» و… فقر به شیوه‌ای زیباشناختی بیان شده است. در دسته‌بندی مسائل اجتماعی، اغلب مردان دارای خصلت‌های منفی یا خیانتکار و فاسد هستند مانند فیلم «سگ‌کشی»، «سعادت‌آباد» یا از کار و افتاده و ناتوانند مثل «زیر پوست شهر» و «ابد و یک روز» یا بی‌قید و بی‌خیال هستند مانند «مهمان مامان» یا خودخواه و ظالمند مانند «برادران لیلا». در فیلم های مسائل اجتماعی بدترین خصلت‌ها در فیلم‌ها به مردان نسبت داده شده است. در دسته‌بندی کمدی نیز مردان از نظر اخلاقی ضعیف و به دنبال زن و پول و کلاهبرداری و از پیگیری این خواسته هاست که موقعیت کمدی ایجاد می شود. مانند فیلم‌های «چارچنگولی»، «هزارپا»، «تمساح خونی»، «فسیل» و…

راودراد با اشاره به این چهار دسته‌بندی بیان داشت: رابطه بین این چهار دسته شخصیت جالب است. این سوال مطرح می‌شود که چطور مرد ایرانی در فیلم‌های دینی آن طور اخلاق مدار و پاک و منزه است ولی در فیلم‌های کمدی آن گونه است. بالاخره کدام یک مرد ایرانی است؟ مردان به چه شکل روایت شده‌اند و این فیلم‌ها چگونه می‌تواند نمایانگر ارتباط مردان با جامعه ایران باشد؟ آیا مانند بحث زنان که تحولی وجود داشت در بحث مردان نیز تحول داشته باشیم؟ این سوالات باعث می‌شود بدانیم چقدر لازم است درباره مردان در سینمای ایران مطالعه کنیم.

نوک تیز پیکان در سینمای ایران به سمت خانواده سنتی است

در بخش دیگر این پنل، بهارک محمودی عضو هیأت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی درباره «خانواده؛ نهاد کژکارکرد در سینمای ایران» گفت: باید مشخص کنیم وقتی درباره جهان و سینمای ایرانی حرف می‌زنیم منظورمان چیست. سینمای ایران می‌تواند میانجی قابل اعتمادی برای درک جهان و ذهنیت ایرانی باشد. این مسئله می‌تواند چالش‌های زیادی داشته باشد. رسانه‌ها واقعیت خود را تولید می‌‎کنند و واقعیت می‌تواند مخدوش باشد چرا که زبان یک رسانه آلوده دامن است. در تحقیقی که انجام دادیم متوجه شدیم سینمای ایران در سال‌های متمادی با هیچ چیزی خوب نبوده، با مردان، خانواده، شهر و… خوب نبوده و در همین مسیر سینمای عبوث ناراحت و منتقد نسبت به تحولات و تغییرات اجتماعی، فهم خانواده کژکارکرد در سینمای ایران امکان‌پذیر می‌شود.

وی افزود: مسئله اصلی اینجاست که در نهادها و رسانه‌های اصلی و اشکال مختلف آمورش، خانواده یک نهاد مقدس قلمداد شده است. اما چیزی که در سینما می بینیم این است که خانواده یک نهاد متلاشی و غیرقابل اعتماد است. در این پژوهش تحلیل 10 فیلم از فیلم‌های دهه 90 انجام شده و نتایج آن چندان متفاوت با نتایج دهه 80 نیست. فیلم‌های مورد پژوهش «خشم و هیاهو»، «شنای پروانه»، «لاتاری»، «ابد و یک روز»، «شبی که ماه کامل شد»، «قصه‌ها»، «کوچه بینام»، «دختر» و «مغزهای کوچک زنگ زده» بود که به نوعی مسئله خانواده در آن محرک داستان بوده است.

محمودی ادامه داد: وقتی از کارکردهای خانواده صحبت می‌کنیم مواردی مانند حمایت‎های عاطفی، شفافیت، جامعه‌پذیری و حمایت اقتصادی به ذهن می‌آید. در سینما کژکارکردی خانواده با مجموعه‌ای از تمامی مسائلی که ناکارآمد است مانند بروز انواع خشونت فیزیکی و قتل و پنهان کاری و دروغ به تعریف کشیده می‌شود. ما در سینمای ایران فرزندانی می‌بینیم که تمایل به ماندن در خانواده و جامعه‌پذیری از این طریق را ندارند و ترجیح می‌دهند از این خانه‌ها فرار کنند. مانند فیلم «ابد و یک روز» و «خانه دیگری».

وی خاطرنشان کرد: بیشتر فیلم‌هایی که در ارتباط با خانواده دیده شده‌اند و خاناوده کژکارکرد را به تصویر کشیده‌اند، این کژکارکردی را به نهاد سنت مرتبط دانسته‌اند. فیلم هایی مثل «خشم و هیاهو» نهادهای خانواده‌های مدرنی هستند که از تفکر سنتی رنج می‌برند؛ والدین متعصب و کنترلگر دارند. نوک تیز پیکان در سینمای ایران به سمت خانواده سنتی گرفته شده است.

کدام سینما معرف ایران است؟

در بخش بعدی این پنل، محمدرضا مریدی عضو هیأت علمی دانشگاه هنر درباره « ایرانی بودن در سینمای ایران» گفت: سال 1390 بین فیلم سینمایی «یه حبه قند» و «جدایی نادر از سیمین» برای رفتن به اسکار بحث بود و این سوال مطرح می‌شد کدام یک برای معرفی به اسکار ایرانی‌تر است؟ «یه حبه قند» یک تصویر شاعرانه از خانواده ایرانی بود که دور هم جمع می‌شدند و «جدایی نادر از سیمین» یک خانواده مدرن در آستانه فروپاشی بود. در آن سال موضع‌گیری سیاسی هم به این دوراهی پیوند خورد اما واقعا کدام یک ایرانی تر است؟ بازنمایی ایران واقعی خوب است یا ایران دلخواه؟ از هیچ هنرمندی نمی‌توان انتظار داشت فیلم ایرانی بسازد و این منتقدان و پژوهشگران هستند که برچسب ایرانی به فیلم می‌زنند. حال این سوال پیش می‌آید که هنر با صفت ایرانی را چطور می‌توان توضیح داد.

وی ادامه داد: تحقیق کلاسیک زیگفرید بر دسته‌بندی ملت‌ها تاکید می‌کند، مثلا واقعیتگرایی لاتینی، ابتکار فرانسوی، انضباط آلمانی، صوفی منشی روسی و…  اما آیا می‌توان با چنین صفاتی ملت‌ها را دسته‌بندی کرد؟ آیا کلیشه‌سازی نیست؟ مردم شناسان با احتیاط از این دسته‌بندی ها استفاده می‌کنند. این دسته‌بندی‌ها معتبر نیست ولی بی‌راه و غیر واقعی نیز نیست. چرا که تجربه زیسته و محیط نهادی، پیشینه تاریخی و اقلیم منجر به ساخت یک الگوی مشترک شناختی و رفتار نمادین و خلقیات مشترک می‌شود اما هیچ‌کس این کار را گردن نمی‌گیرد و شاید بتوان توضیح داد باید بین خلق و خو و شخصیت اجتماعی یک ملت تمایز قائل شویم. این تمایز کمک می‌کند توصیفات جامعه شناسان، سفرنامه نویسان و سینماگران را از ایرانی بودن بهتر درک کنیم.

وی همچنین بیان داشت: در سال 1349 دانشگاه هاروارد تحقیقی در ایران انجام داد مبنی بر اینکه خصلت‌های ایرانیان چیست. در مرکز مطالعات مدیریت ایران انجام شد و دنبال این بودند مدیر ایرانی اگر وجود دارند چه ویژگی‌هایی دارد؟ در مجموعه صفاتی که بررسی کردند متوجه شدند ایرانی‌ها به دو صفت لوطی‌گری و درویش مسلکی دل بسته‌اند. این دو صفت خوب برای هر فرد خوب دیگر مانند قهرمان فیلم نیز جواب می‌دهد.

«بازتاب جهان ایرانی در سینمای ایران»

در آخرین بخش این پنل، شادمهر راستین فیلمنامه‌نویس و منتقد سینما درباره موضوع «بازتاب جهان ایرانی در سینمای ایران» گفت: سرزمین ما به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد مرکز ارتباطات و از جهان ارتباط ارتزاق می‌کند و فصل مشترک تمام کسانی که ایرانشناسی کرده‌اند، بحث ارتباطات است. هر چیزی وارد ایران می‌شود ایرانیزه می‌شود. اینجا به دلیل وجود راه‌ها و کاروانسراها، زلزله، آب‌های سطحی گویا سرزمین بی قراری است. ارتباطات بین تمدن‌ها و گذشته و آینده بین سنت و مدرن است. این موضوع باعث شده مرجعیت حرکتی خود در هنر را به خارج از خود نسبت داده‌ایم.

وی افزود: مرجعیت تایید می‌کند یک نقاشی درست است و به آن معیار می‌دهد. مرجعیت ما در ایران از بین رفته است؛ چرا ایرانی بودن باید معیار اسکار شود؟ اسکار یک جایزه تکنیکال سینمایی است و ما فکر می‌کنیم باید ایرانی بودنمان را در آن نشان بدهیم.

راستین با بیان اینکه ما ایرانی‌ها به هر دلیل دوست داریم یگانه باشیم، ادامه داد: به همین دلیل نمی‌توانیم صنعت داشته باشیم. وقتی بازیگر می‌شویم، یکی می‌گوید امیدوارم فیلم خودت را بسازی، کارگردان می‌شوی، می‌گویند امیدوارم فیلم خود را تهیه‌کنندگی کنی و… . یگانگی و رندی ایرانی عیب پیدا کرده برای اینکه آن را کنترل کنیم نیاز به این داریم و فرهنگ و ملت و دولت در یک سیاست با هم باشند. اکنون ارتباطات عیب پیدا کرده و آن را به عنوان واقعیت نمی‌پذیرند.

وی بیان کرد: سینماگر می‌گوید چیزی در فیلم نشان می‌دهم که واقعیت آرمانی‌ام را در آن ببینم بنابراین من هم مثلا «سنتوری» را می‌سازم. این یگانگی بیماری منحصربه‌فرد بودن و اینکه جهان باید مرا تایید کند قابل توجه است. اسکار هیچ ارزشی جز تبلیغات ندارد ولی برای ایران چه می‌کنند؟ و سینمای شاعرانه، یگانه و منحصر به فرد را با آن مقایسه می‌کنند.

این نویسنده با بیان اینکه سینما عامل ارتباط است و می‌تواند با جهان و واقعیت ارتباط برقرار کند، گفت:  اگر سینما نتواند این کار را بکند، پایان همه فیلم‌ها سیاه‌نمایی است یا پایان باز است.

در بخش دیگری از همایش یک روزه «سینمای ایران؛ نگاهی به آینده» در موزه سینما، پنل حکمرانی در سینما با حضور دکتر هادی خانیکی؛ عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی مرضیه برومند؛ کارگردان و فیلمنامه نویس ، مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر فرهنگی، دکتر روح الله حسینی؛ معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، هادی خانیکی عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به موضوع رسانه سینما، قلمرو عمومی و سیاستگذاری، گفت: از تمام دست‌اندرکاران برگزاری این مراسم تشکر و قدردانی می‌کنم که پیوندی بین حوزه سیاستگذارانه سینما و حوزه مطالعاتی سینما ایجاد کردند.

وی با بیان اینکه ما گمشده‌ای در عالم رسانه تحت عنوان ارتباط داریم و یادمان می‌رود که اصلا ارتباطی رد و بدل می‌شود یا خیر، بیان داشت: رسانه سینما بسیار مهم است که پنج ویژگی دارد؛ می‌تواند ارتباط چند حسی ایجاد کند، اینکه روایت دارد، ترکیب مرکب بصری و صوتی می‌تواند احساس مختلف مخاطب را هدف قرار بدهد، تاثیر فر هنگی و اجتماعی دارد، جنبه هنری نیز ویژگی دیگر است.

خانیکی ادامه داد: در قلمرو عمومی جامعه ایران از ۱۴۰۰ به بعد مساله دسترسی آسان بسیار مهم است و با ورود نمایش خانگی و VOD دسترسی آسان‌تر هم شده است و اشکال محلی پیدا کرده است. نکته دیگر اینکه با تنوع جامعه روبرو شده‌ایم و این محتوای متنوع و فراگیر رسانه سینما با نیاز امروز جامعه سازگار و پاسخگو خواهد بود. مسئله دیگر آگاهی است و جامعه شبکه‌ای و پلتفرمی نشان می‌دهد که در آن آگاهی و آموزش به سبک قدیم نیست. چهارم مساله قدرت ترویج هنر و خلاقیت است و جامعه امروز ما بیشترین گرایش به انتخاب سبک زندگی و هنر دارد. پنجم نیز فضای اجتماعی و تعاملی‌ست و جامعه ما به رغم تمام محدودیت‌ها به سمت گفت‌وگو و تبادل نظر رفته است. از نظر حکمرانی باید نگاه کرد که نظام سیاستگذار و مجری با چه مسائلی روبروست.

این استاد دانشگاه بیان داشت: اولین مساله تبلیغ ارزش‌هاست؛ چیزی که هر قدرت سیاسی به دنبال آن است. دومین مسئله مطالبه ارزش‌ها و هنجارهای موردقبول خود است. سوم مسئله بالا بردن آگاهی نظام حاکمیتی است. مورد بعد مسائل اجتماعی و چالش‌های موجود در آن مانند فردگرایی است. پنجمین حساسیت روی تنوع فرهنگی است که تهدیدی برای یکپارچگی تلقی می‌شود. نکته بعد مسئله توجه به نظارت‌گری و تنظیم مقررات است. حتی دغدغه‌های سیاستگذار را می‌توان به رسمیت شناخت ولی درست بیان نکردن آن می‌تواند دوگانگی ایجاد کند.

مرضیه برومند کارگردان و فیلمنامه نویس نیز در ابتدای صحبت‌های خود پیرامون نقش سینماگران در شکل گیری بحران امروز سینمای ایران گفت: من با وجود اینکه می‌دانم سهم بیشتر این بحران از آن حکمرانی‌ست ولی سینماگران را هم بی تقصیر نمی‌دانم و به نقش افراد بسیار معتقد هستم. شخصا قائل هستم که فرد همانطور که توقعاتی دارد خود نیز باید به ارزش‌ها و بایدها و نبایدها پایبند باشد و این را به مساله سینما تعمیم می‌دهم و معتقدم سینماگران هم بی تقصیر نیستند. صاحبان اندیشه و پدیدآورنده مورد بحث من هستند نه سینماگران بدنه که آیا حاضر به دادن هزینه یا به دنبال بیرون کشیدن گلیم خود از آب هستند. دوره کوتاهی در سینما بودم و همیشه برایم سوال بود که چطور کارفرما و کارگر منافع خود را زیر یک سقف پیش می‌برند.

وی ادامه داد: نکته مهم این است که آیا عدالت را درون خود و با همکاران خود رعایت می‌کنیم؟ بخش اعظم ماجرای این بحران برای این است که ژانرها و گونه‌های مختلف سینما را از دست دادیم. متاسفانه برداشت کلی من این است که دیگر تهیه‌کنندگان حاضر به ریسک نیستند و کسانی که فیلمساز اجتماعی بودند از حضور یک تهیه‌کننده که ریسک را بپذیرند ،محروم هستند.

برومند افزود: فیلم «علت مرگ نامعلوم» بعد از ۴ سال اکران شده است. من معتقدم این سینمادار است که اصلا چنین فیلم‌های اجتماعی را نابود می‌کنند و حمایت که نباید فقط از سمت دولت باشد. آماری داریم که چند فیلمنامه آماده ساخت داریم که فیلم‌های متفاوتی بودند که مشکلی دارند و بتوانیم آن‌ها را حل کنیم؟ تهیه کننده هم که از سرمایه استفاده نمی‌کند به دنبال سرمایه‌گذار است و آن‌ها هم فقط دنبال معدود سلبریتی‌ها هستند. واقعا خجالت می‌کشم بازیگر محبوبی که فیلم‌های درخشان داشته را در نقش‌هایی ببینم که اصلا قابل تصور نیست. این سینمای کمدی نیست، سینمای سرگرم‌کننده است. حلقه مفقوده‌ای این است که بازار می‌خواهد سینما و فیلم‌ها زودبازده باشند.

در ادامه سید محمد بهشتی مدیر فرهنگی نیز پیرامون نسبت سینما و حکمرانی گفت: در گذشته در منایع قدیمی ما همیشه این موضوع تکرار می‌شود که آبادانی به عدل و عمارت موکول است. عدل یعنی هرچیزی در جای خود باشد. زمانی سینما آباد می‌شود که عدل و عمارت داشته باشیم. اگرعدل نباشد همه چیز در تاریکی قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه حکمرانی ما دچار خلاء وی‌گردی شده است، گفت: تا سال ۱۳۷۰ در تمام جهان چیزی به نام پیشخوان فرهنگی وجود داشت و در سال ۱۳۷۰ مدیریت کلان تصمیم می‌گرفت چه چیزی روی این پیشخوان باشد. تا این زمان می‌شد شرایط قرنطینه را مدیریت کرد ولی از سال ۱۳۷۰ به دلیل تحول، موضوع قرنطینه منتفی شد و بازوهای پیشران مطالب خود را روی پیشخوان قرار می‌دهند. اگر مدیریت در شرایط قرنطینه اهرمی مانند نظارت داشت دیگر این اهرم از بین رفته است و تصور می شود اگر اهرم نظارت ندارند دیگر هیچ ندارند. از سال ۱۳۷۰ تا امروز انگار تعداد درجه‌های هوشنگ‌ها بیشتر شده و حضور پررنگ‌تری دارند. حاصل این اتفاق این می‌شود که ما سینمای ارزشمندی نداریم؛ چیزی که برای ما به خاطرات دور تبدیل شده است.

وی مطرح کرد: وقتی شخصی قله اورست را فتح کرده حتی وقتی می‌بینیم پیر و فرتوت شده باز ارزشمند است چون به ما می‌گوید قله اورست فتح شدنی‌ست و ما نیز می‌توانیم آن را فتح کنیم. سال 1362 که ما چنین حرکاتی را آغاز کردیم اصلا چنین نگاه‌هایی نداشتیم. من معتقدم دوباره می‌توانیم قله‌ها را فتح کنیم و آسان‌تر از دوران قبل هم می‌توان به آن رسید. به شرط اینکه در نقش وی‌گردی فعال‌تر شویم.

بهشتی توضیح داد: فکر کنید سینما درخت است، نجار می‌خواهد آن را به مبل تبدیل کند و با تبر و اره و تیشه به سراغ آن می‌رود. اما باغبان در مواجهه با درخت آفت‌ها را رفع کرده و تلاش می‌کند تا درخت دوباره سرحال شود و خرمی این درخت و باغ به لطف همین باغبان است. ما باید شرایط را فراهم کنیم که فیلمساز فیلم خود را بسازد. باید نقش حامی پررنگ شود. و اگر این طرح اتفاق بیفتد می‌توان دوباره حال سینما را خوب کرد.

روح الله حسینی معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی نیز پیرامون کشاکش میان سینمای کمدی و سینمای اجتماعی، گفت: باید مقدمات وی‌گردی کردن را فراهم کرد. سینما موضوع داغ فرهنگ است و از آقای فریدزاده ممنونم که من را در این سمت قرار دادند. دوست داشتم بیشتر صحبت‌های شما را بشنوم تا به قدر توانم بتوانم کاری پیش ببرم. شاعرانگی یک فرهنگ اساسی در فرهنگ ایران است که نوعی طرز تفکر در عرفان ایرانی است و به معنایی ایهام و رازآلودگی‌ست و ما آن را به عنوان ویژگی بنیادی شعر می‌شناسیم.

وی با بیان اینکه در مدتی که در این سمت هستم، متوجه موضوعی شدم که در رسانه‌ها دیده و شنیده بودم و آن سیطره کمدی و سینمای اجتماعی بود، بیان داشت: ما با حجمی از فیلمنامه مواجه هستیم که در این دو گونه هستند و تقریبا تمام سینمای ایران در یکی از این دو گونه خلاصه و دسته‌بندی می‌شود. شخصا با سینمای کمدی مشکلی ندارم ولی سینمایی که الان با آن مواجه هستیم، شک دارم با تعریفی که به ما از سینمای کمدی گفته‌اند و سراغ داریم، منطبق باشد.

حسینی با بیان اینکه کمدی خیلی نزدیک به واقعیت روزمره است، بیان داشت: فکر می‌کنم سینمای کمدی ما در حال حاضر با فرمولی که پیش گرفته درحال دور شدن از واقعیت روزمره است که البته شاید اقتضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. با مشاهداتی که دارم و فیلمنامه‌هایی که بررسی می‌کنم و فیلم‌هایی که می‌بینم، ضمن احترام به همه معتقدم سینمای اجتماعی برعکس کمدی بسیار به واقعیت خام و عریان جامعه ایرانی نزدیک شده است. سینمای اجتماعی خیلی باشتاب دارد به این سمت حرکت می‌کند و گویی از نگاه هنری خالی می‌شود. سینمای ما از هر دوطرف از چیزی مانند شاعرانگی و استعاره و ایجاز خالی شده و این چیزی‌ست که باید وجود داشته باشد. زمانی تولیدات بسیار ارزشمند و فاخر داشتیم و می‌توانیم آن خط را مجدد و بهتر فراهم کرده و پیش برویم.

هادی خانیکی در پایان گفت: باید از آقای رائد فریدزاده تشکر کنم که در این نشست حضور داشتند و تمام حرف‌ها را شنیدند که این خود ایجاد باب گفتگوست. همچنین مشخص شد که باید نشست‌های تخصصی‌تری هم برگزار کنیم تا به تمام مسائل به طور تخصصی‌تر بپردازیم.

«سینما و فناوری‌های نوین» با حضور دکتر مجید شیخ انصاری (تحلیل ریخت شناسی تحولات تکنولوژیک در سینما: حال و آینده)، امیررضا معتمدی (آسیب شناسی توسعه فن آوری در سینمای ایران)، کامران سحرخیز (فناوری های نوین در احیا و مرمت فیلم‌ها)، امیر سحرخیز ( هوش مصنوعی در سینما) در موزه سینما برگزار شد.

مجید شیخ انصاری در ابتدای این پنل گفت: ما ابتدا باید از آینده ایران صورت‌بندی داشته باشیم و تصور ما نسبت به آینده باید شفاف باشد. سینمای ایران برای اولین بار نیست که با تحولات فناورانه مواجه شده است و باید ببینیم که بزنگاه‌های سینما در تاریخ چه بوده و در مواجهه با آن‌ها چه واکنشی داشته است.

وی افزود: باید تلاش کنیم ماتریسی برای سینما و متغیرهایش ایجاد کنیم تا بتوانیم تبیین کنیم که در آینده چه مساله‌ای پیش روی ما قرار دارد. نهادهای تصمیم‌گیر کشور بدون درنظر گرفتن این چشم انداز راه بیهوده‌ای را طی خواهند کرد.

وی در تعریف سینما بیان داشت: سینما زیست‌بوم یا فرایند تولید اثر دیداری – شنیداری (فیلم) به واسطه نیروی انسانی و ابزار مرتبط و عرضه آن در قالب تجربه جمعی و تا حد امکان تفسیرناپذیر برای مخاطبان است‌‌.

این استاد دانشگاه با اشاره به تغییرات سینما بیان داشت: اختراع دوربین فیلمبرداری، تمهيدات و جلوه‌های ویژه، رنگ، وجود پرده آبی، وسایل حرکتی، تحولات فناوری و دیجتال و… همه تحولاتی بودند که به نوعی سینما را متحول کردند‌ اما به ماهیت آن لطمه وارد نشد.

وی افزود: مفهوم AI و زیرساخت‌های خدماتی در سینما گروه‌های تولید، نیروی انسانی و فرآیند فیلمسازی را دچار تغییر و تحول می کند.

شیخ انصاری با مطرح کردن پرسشی درباره آینده سینما و فناوری گفت: در این شرایط این پرسش مطرح می‌شود که ما با پایان رسانه مواجه هستیم یا رسانه جایگزین؟ درواقع سینما بخشی از محیط غرقگی است. در این شرایط ما نه با پایان رسانه مواجه هستیم نه رسانه جایگزین بلکه به رسانه هم‌نشین دست پیدا می‌کنیم یعنی به کمک AI ما محیطی خواهیم داشت که ظرفیت‌های مختلفی از سینما را در دسترس ما قرار خواهد داد.

این استاد دانشگاه درباره تحول مخاطبان بیان کرد: تحولات هوش مصنوعی علاوه بر اینکه سینما را دچار تحول می‌کند بلکه مخاطب را نیز دچار تحول می کند و ما با مخاطبی چندوجهی طرف هستیم.

امیررضا معتمدی نیز در ادامه این پنل گفت: ورود من به سینما در ایران به واسطه تکنولوژی بود. در آن مدت که در استودیو پویانمایی صبا و صداوسیما فعالیت می کردم به این نتیجه رسیدم که متاسفانه مدیران میانی در سینما و تلویزیون بدون توجه به نیازهای گروه تولید، فناوری و ابزارهای نوین را وارد ایران می‌کنند درحالی که تکنسین، پشتیبانی نرم‌افزاری و علم استفاده از آن ابزار وجود نداشت‌.

وی افزود: زمانی که دوربین‌های دیجیتال وارد سینما شدند نگاه ما هنوز دیجیتالی نشده بود و صرفا ابزارها جدید بودند. هنوز هم برخی فیلمبرداران نحوه کار کردن با دوربین‌های دیجیتال را بلد نیستند بلکه دستیارهایشان با دوربین آشنا هستند‌.

این طراح جلوه های بصری تاکید کرد: موضوع این است که همه ما با تکنولوژی اینگونه برخورد می کنیم که یا از آن منفعت کسب کنیم یا اینکه به اجبار وجود تکنولوژی را قبول می‌ کنیم.

وی افزود: پس از دوربین‌های دیجیتال، پکیج سینمای دیجیتال به ایران آمد اما ما پکیج استاندارد را به سینما نیاوردیم به همین دلیل فیلم‌ها در سینمای مختلف با کیفیت پایین و متفاوت اکران می‌شوند. خوشبختانه این‌ روزها برخی جوانان مشغول ساخت سرورهایی هستند و به همین دلیل برخی فیلم‌ها با کیفیت خوبی اکران می‌شوند. خوشبختانه آقای شاهسواری اعلام کردند که فیلم‌های جشنواره امسال بررسی کیفی خواهند شد.

این پژوهشگر بیان کرد: ما ازنظر وجود دوربین های فیلمبرداری، دوربین‌های بسیار خوب و پیشرفته‌ای داریم اما ابزارهای حرکتی، نورهای خوب و…‌ را وارد نمی‌کنیم زیرا صنعت سینمای ما گیشه‌ای نیست بلکه تهیه‌کننده هرچقدر کمتر پول خرج کند، پول بیشتری برایش می‌ماند.

وی تاکید کرد: ما در ایران نقشه راه نداریم و اولین قدم برای طراحی جلوه های ویژه این است که نقشه راه مشخصی برای کارگردان وجود داشته باشد. در پروژه محمد رسول الله قرار بود با چند شرکت خارجی همکاری کنیم و در آنجا متوجه شدم که برخی مسائل برایشان کاملا حل شده است‌‌.

معتمدی درباره هوش مصنوعی بیان داشت: هوش مصنوعی ابزار نیست بلکه یک ایجنت است. هوش مصنوعی خروجی سرمایه‌گذاری غول‌های فناوری است و هدفشان این است که برده‌داری گسترده ایجاد کنند. ما اکنون پنجره بسیار کوتاهی داریم که درون این پنجره کوتاه اتفاق بدی رخ می‌دهد. به این دلیل که ابزار هوش مصنوعی در اختیار افراد قرار می‌گیرد، افراد می‌توانند به صورت انفرادی فیلم بسازند‌. این ابزار همانطور که برخی مشاغل را ازبین برده است بلکه چندین شغل هم‌ ایجاد می‌کند. ما باید هوش مصنوعی را بفهمیم زیرا رفتار انسانی ما را شبیه سازی می‌کند.

مجید شیخ انصاری در پاسخ به پرسشی درباره آموزش سینما درآینده گفت: اگر در دهه دوم زندگی هستید تمرکز خود را بر مهارت داستان‌گویی و نویسندگی بگذارید زیرا آن الگوهای پایه همچنان سرجای خود است و نیازهای روایی همچنان وجود دارند. پرامپت‌نویسی نیز می‌تواند دریچه‌ای روی فیلمسازان باز کند.

معتمدی در ادامه بیان کرد: در این دوره که تغییرات سرعت بالایی دارند ما باید به سیستم‌های نوین آموزشی توجه کنیم یعنی یاد گرفتن را یاد بگیریم.

امیر سحرخیز در ادامه این پنل فیلمی برای حاضران پخش کرد که همه اجزای آن توسط یک نفر و توسط هوش مصنوعی تولید شده است.

وی در ادامه افزود: نکته جالب توجه اینکه بوریس الداگسن چندی پیش با عکسی که توسط هوش مصنوعی ساخته بود جایزه جهانی سونی را دریافت کرد و هیچکدام از داوران متوجه این موضوع نشده بودند. سیر پیشرفت هوش مصنوعی در ۲ سال گذشته بسیار سریع و جالب توجه بوده است. ما اکنون باید درباره اتفاقاتی که رخ داده صحبت کنیم نه اتفاقاتی که قرار است رخ دهد.

این تهیه‌کننده با ارائه آماری گفت: طبق آماری در تولیدات سینما و تلویزیون آمریکا در بخش جلوه های ویژه، صداسازی و صداپیشگی، نگارش و توسعه داستان، انتخاب باریگر، بازاریابی و شبیه‌سازی افراد از هاش مصنوعی استفاده می‌کنند.

وی افزود: این پرسش وجود دارد که به تصویر تولید شده با هوش مصنوعی می‌توان گفت هنر را خیر؟ درواقع شاید هوش مصنوعی هنرمند نباشد اما به خروجی کار AI می‌توان گفت اثر هنری‌. چندی پیش جریانی در فضای انیمیشن علیه همه پلتفرم‌های تولید تصویر توسط هوش مصنوعی ایجاد شد. حرف این هنرمندان هم نقض کپی رایت توسط هوش مصنوعی بود اما نمی‌توان به طور واضح گفت که AI کپی از آثار دیگر است بلکه اندوخته‌های دانش و اطلاعات خودش را ارائه می‌کند.

وی درباره تاثیر AI بر مشاغل گفت: در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۵۵۵ هزار نفر در حوزه سینما و انیمیشن‌ آمریکا مشغول به کار بودند و در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۱۸ هزار نفر شاغل بودند و این آمار تاثیر هوش مصنوعی بر مشاغل را نشان می‌دهد.

کامران سحرخیز در ادامه اين پنل بیان کرد: چیزی که در ترمیم و بازسازی به آن توجه نمی‌شود، بحث نگه داشتن ابزار و متریال موجود است. اکنون سرعت تکنولوژی به قدری بالا است که ما گاهی نمی‌توانیم یا فراموش می کنیم که داشته هایمان را حفظ کنیم.

وی افزود: برای تبدیل فیلم‌های نگاتو نیاز به تجهیزات مختلفی ازجمله صدا و تصویر داریم. باید برای ترمیم فیلم‌ها اولویت‌بندی کنیم و به خوبی از فیلم‌های گذشته نگه‌داری کنیم تا زمان مرمت آن‌ها فرا برسد.

این طراح جلوه‌های ویژه تاکید کرد: ما تصاویری داریم که مدام قابلیت بهتر شدن دارند. درنتیجه همواره باید لابراتوار و مخازن نگه‌داری از فیلم را داشته باشیم و از طرفی ابزار قدیمی خودمان را سالم و به‌روز نگه داریم. به طور مثال فیلم‌های زیادی در دنیا وجود دارد که چندین بار و با هزینه‌های زیادی ترمیم شده اند.

سحرخیز بیان داشت: بحث اصلی ما در حفظ و مرمت این است که چه فیلمی را با چه زمان و هزینه و اولویتی مرمت کنیم زیرا این کار بسیار پرهزینه است. در اینجا اهمیت فیلمخانه ملی مشخص می‌شود. فیلمخانه تمام این متریال را باید نگه دارد. درواقع بخش ترمیم و مرمت فیلم‌ها، بخش پرصدا و صدای سینما نیست اما بسیار مهم است و بخش خصوصی و دولتی باید دست در دست هم برای مرمت فیلم‌ها تلاش کنند زیرا حجم آثار نگاتیو بسیار زیاد است و ممکن است در آینده این آرشیو ازبین برود.

کامران سحرخیز در پایان بیان داشت در دنیای امروز ما باید با کپی پوزیتیو خداحافظی کنیم زیرا در مقایسه با نسخه نگاتیو کیفیت نازلی دارد و وقت و انرژی و هزینه زیادی برای مرمت آن نیاز است.

همایش یک روزه « سینمای ایران؛ نگاهی به آینده» در موزه سینما برگزار می‌شود.
به گزارش روابط عمومی موزه سینما، با هدف بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای ارتقا و رشد سینمای ایران ، همایش « سینمای ایران ؛ نگاهی به آینده» توسط سازمان سینمایی و با همکاری موزه سینما، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و انجمن جامعه شناسی ، روز دوشنبه اول بهمن از ساعت ۹ صبح تا ۱۹ در سالن فردوس این مجموعه فرهنگی- تاریخی برگزار خواهد شد.
در بخش اول این همایش ساعت 9:00 صبح دکتر «رائد فریدزاده» معاون وزیر فرهنگ و ارشاد و رئیس سازمان سینمایی، منوچهر شاهسواری دبیر جشنواره فیلم فجر، دکتر «علی ربیعی» دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور و دکتر «مسعود کوثری » دبیر همایش سخنرانی خواهند داشت.
گفتنی است، دبیر علمی همایش دکتر مسعود کوثری و دبیر اجرایی همایش دکتر حسین یزدان شناس هستند.
در این همایش چهار پنل با موضوعات «سینما و فناوری‌های نوین» ، پنل «حکمرانی در سینما»، «اقتصاد سینمای ایران»، «سینما و جهان ایرانی»برگزار خواهد شد.
پنل «سینما و فناوری‌های نوین» ساعت 10 تا 13 با حضور دکتر مجید شیخ انصاری؛ عضو هیات علمی دانشکده سینما تئاتر دانشگاه هنر (تحلیل ریخت شناسی تحولات تکنولوژیک در سینما: حال و آینده)، امیررضا معتمدی؛ مسئول جلوه‌های ویژه میدانی و بصری در سینما و تلویزیون (آسیب شناسی توسعه فن آوری در سینمای ایران)، کامران سحرخیز؛ فعال در حوزه جلوه‌های ویژه بصری و میدانی (فناوری های نوین در احیا و مرمت فیلم‌ها)، امیر سحرخیز؛ کارگردان، تهیه کننده و نویسنده انیمیشن ( هوش مصنوعی در سینما).
پنل «حکمرانی در سینما» ساعت 14 تا 16 با حضور دکتر هادی خانیکی؛ عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ( رسانه سینما، قلمرو عمومی و سیاستگذاری)، مرضیه برومند؛ کارگردان و فیلمنامه نویس (نقش سینماگران در شکل گیری بحران امروز سینمای ایران)، مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر فرهنگی (نسبت سینما و حکمرانی)، دکتر روح الله حسینی؛ معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی (در کشاکش میان سینمای کمدی و سینمای اجتماعی)
پنل «اقتصاد سینمای ایران» ساعت 16 تا 17:15 با حضور دکتر میثم موسائی؛ عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران (مقدمه ای بر ظرفیت‌های بلقوه اقتصادی سینمای ایران)، مجید برزگر؛ فیلمساز (ظرفیت‌های سینمای مستقل)، دکتر حسین یزدانشناس؛ عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه دامغان (چالش های اقتصادی سینمای ایران)
پنل «سینما و جهان ایرانی» ساعت 17:45 تا 19:15 با حضور دکتر اعظم راودرراد؛ عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران (مرد ایرانی به روایت سینمای ایران)، شادمهر راستین؛ فیلمنامه نویس و منتقد سینما (بازتاب جهان ایرانی در سینمای ایران)، دکتر بهارک محمودی؛ عضو هیات علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی (خانواده، نهاد کژکارکرد در سینمای ایران)، دکتر محمدرضا مریدی؛ عضو هیات علمی دانشگاه هنر (درباره ایرانی بودن در سینمای ایران)
حضور در این همایش یک روزه که در موزه سینما برگزار می‌شود برای علاقمندان آزاد است.